Jaloezie en rivaliteit: we praten er misschien niet graag over. Toch valt er nauwelijks aan te ontkomen, want vrijwel overal waar mensen samenleven en samenwerken duikt het groene monster de kop op. Hoe voorkom je dat het relaties verziekt? Vier dingen die ik leerde over jaloezie.

Lange tijd was ik ervan overtuigd dat ik een probleem had, namelijk de jaloezie van anderen. Dat was niet helemaal uit de lucht gegrepen. Al jong was ik getuige van de gevolgen van afgunst tussen familieleden. Toen ik eenmaal volwassen was, werd ik zelf meermaals het slachtoffer van de jaloezie en rivaliteit van anderen. Schoolgenoten werden stalkers en pesters, een vriendin veranderde in een vijand, collega’s in concurrenten.

Sluipend gif

Mijn ervaringen maakten dat ik een antenne ontwikkelde voor de signalen van jaloezie bij anderen. Als ik ze maar op tijd kon herkennen, dacht ik, dan kan ik het groene monster misschien counteren. Maar jaloezie en afgunst laten zich moeilijk voorspellen, laat staan afwenden. Ze gedragen zich als een sluipend gif dat relaties of samenwerkingsverbanden verziekt. We merken het vaak op als het te laat is en als er al flinke schade is aangericht.

Lange tijd was ik vooral gericht op de jaloezie in anderen. Totdat ik op een avond gedesillusioneerd in de kapel naast mijn huis ging zitten en vroeg: “Heer, leer me toch omgaan met jaloezie, en voorkom dat het mijn vreugde wegneemt en dat alles stukloopt.”

Vanaf dat gebed begon er iets te veranderen. In plaats van me bewust te zijn van tekenen van jaloezie in mijn omgeving, begon ik me geleidelijk bewust te worden van mijn eigen innerlijke groene monster. Zonnige vakantiebestemmingen op sociale media, perfecte interieurs, mensen die schijnbaar rimpelloze levens leidden: ze brachten een steek teweeg. Het groene monster bleek niet alleen in anderen te zitten, maar ook in mij.

Vier lessen die ik leerde:

1. Luister naar je jaloezie

Gevoelens van jaloezie zijn niet per se destructief. Als we ze serieus nemen, kunnen ze ons veel over onszelf leren. Waarom voelen we een steek van jaloezie als iemand iets bijzonders heeft bereikt? Mogelijk houdt die ander ons een spiegel voor. Herkennen we daarin misschien iets waar we stiekem ook zelf van dromen? Een gemiste kans of onvervulde behoefte? Dan is dit de tijd om naar dat innerlijke stemmetje te luisteren. Misschien heb je bepaalde dingen voor jezelf niet voor mogelijk gehouden, maar kunnen kleine aanpassingen in je leven er toch voor zorgen dat dat doel stapsgewijs bereikbaar wordt. Jaloezie kan soms zelfs de aanzet zijn tot verandering.

2. Begrijp en steun de ander

Gevoelens van jaloezie zijn meestal gebaseerd op projectie. Hoewel jaloerse mensen vaak geneigd zijn de ander als de aanleiding te zien, worstelen ze met een innerlijk conflict. Het is belangrijk om dat te begrijpen. Op deze aardbol lopen miljarden mensen rond met de mooiste dromen en talenten, maar niet iedereen krijgt de kans of heeft de moed om die te volgen. Veel mensen raken verwikkeld in de waan van de dag. Als een ander wel zijn dromen volgt, kan dat confronterend zijn. Als je zelf je studie voortijdig hebt afgebroken, maar een vroegere studiegenoot tegenkomt die het ver geschopt heeft, werkt dat als een spiegel waarin je je eigen gemiste dromen en kansen ziet. Jaloerse medemensen zijn geen haters, maar mensen met pijn. Als we dat goed begrijpen, kunnen we reageren met erkenning, begrip, geduld en liefde. Misschien kun je zelfs meer dan een spiegel zijn, maar een gids.

3. Wees geen heilig boontje

Een derde les die ik leerde, is dat geestelijke groei niet zoiets is als een streven naar volmaaktheid, waarbij je immuun wordt voor allerlei lastige gevoelens. Zelfs de grootste meesters in de geschiedenis zoals Jezus en Mozes, maar ook Mahatma Gandhi, Martin Luther King of de Dalai Lama maakten deze gevoelens door. Het omgaan met emoties als jaloezie, afgunst en rivaliteit is inherent aan het leven op aarde; niemand gaat volledig vrijuit. De kunst is dan ook niet om die gevoelens te ontkennen maar om ze te herkennen en er vervolgens iets goeds mee te doen.

4. Focus op verbinding

Een vierde inzicht tot slot, is om altijd uit te gaan van het grotere plaatje: de verbinding met anderen. In een individualistische wereld van winnaars en verliezers leren mensen al jong dat ze met anderen moeten concurreren, omdat er maar één de beste kan zijn. “Onvolkomen is ons kennen en onvolmaakt is ons profeteren”, schreef de apostel Paulus echter aan de gemeenschap in Korinthe (1 Kor. 13:9) De grote uitdaging die vandaag voor ons ligt, is om een meer holistische denkwijze te omarmen. Niemand is geroepen om op zichzelf een eiland te zijn, want allemaal bezitten we maar een klein stukje van de waarheid en van de totale menselijke capaciteit van onze planeet. Maar als we bereid zijn de krachten te bundelen, kunnen we onszelf overstijgen en samen iets groots en moois tot stand brengen.