Jaloezie en rivaliteit: we praten er misschien niet graag over. Toch valt er nauwelijks aan te ontkomen, want vrijwel overal waar mensen samenleven en samenwerken duikt het groene monster de kop op. Hoe voorkom je dat het relaties verziekt? Vier dingen die ik leerde over jaloezie.
Lange tijd was ik ervan overtuigd dat ik een probleem had, namelijk de jaloezie van anderen. Dat was niet helemaal uit de lucht gegrepen. Al jong was ik getuige van de gevolgen van afgunst tussen familieleden. Toen ik eenmaal volwassen was, werd ik zelf meermaals het slachtoffer van de jaloezie en rivaliteit van anderen. Schoolgenoten werden stalkers en pesters, een vriendin veranderde in een vijand, collega’s in concurrenten.
Sluipend gif
Mijn ervaringen maakten dat ik een antenne ontwikkelde voor de signalen van jaloezie bij anderen. Als ik ze maar op tijd kon herkennen, dacht ik, dan kan ik het groene monster misschien counteren. Maar jaloezie en afgunst laten zich moeilijk voorspellen, laat staan afwenden. Ze gedragen zich als een sluipend gif dat relaties of samenwerkingsverbanden verziekt. We merken het vaak op als het te laat is en als er al flinke schade is aangericht.
Lange tijd was ik vooral gericht op de jaloezie in anderen. Totdat ik op een avond gedesillusioneerd in de kapel naast mijn huis ging zitten en vroeg: “Heer, leer me toch omgaan met jaloezie, en voorkom dat het mijn vreugde wegneemt en dat alles stukloopt.”
Vanaf dat gebed begon er iets te veranderen. In plaats van me bewust te zijn van tekenen van jaloezie in mijn omgeving, begon ik me geleidelijk bewust te worden van mijn eigen innerlijke groene monster. Zonnige vakantiebestemmingen op sociale media, perfecte interieurs, mensen die schijnbaar rimpelloze levens leidden: ze brachten een steek teweeg. Het groene monster bleek niet alleen in anderen te zitten, maar ook in mij.
Vier lessen die ik leerde:
1. Luister naar je jaloezie
Gevoelens van jaloezie zijn niet per se destructief. Als we ze serieus nemen, kunnen ze ons veel over onszelf leren. Waarom voelen we een steek van jaloezie als iemand iets bijzonders heeft bereikt? Mogelijk houdt die ander ons een spiegel voor. Herkennen we daarin misschien iets waar we stiekem ook zelf van dromen? Een gemiste kans of onvervulde behoefte? Dan is dit de tijd om naar dat innerlijke stemmetje te luisteren. Misschien heb je bepaalde dingen voor jezelf niet voor mogelijk gehouden, maar kunnen kleine aanpassingen in je leven er toch voor zorgen dat dat doel stapsgewijs bereikbaar wordt. Jaloezie kan soms zelfs de aanzet zijn tot verandering.
2. Begrijp en steun de ander
Gevoelens van jaloezie zijn meestal gebaseerd op projectie. Hoewel jaloerse mensen vaak geneigd zijn de ander als de aanleiding te zien, worstelen ze met een innerlijk conflict. Het is belangrijk om dat te begrijpen. Op deze aardbol lopen miljarden mensen rond met de mooiste dromen en talenten, maar niet iedereen krijgt de kans of heeft de moed om die te volgen. Veel mensen raken verwikkeld in de waan van de dag. Als een ander wel zijn dromen volgt, kan dat confronterend zijn. Als je zelf je studie voortijdig hebt afgebroken, maar een vroegere studiegenoot tegenkomt die het ver geschopt heeft, werkt dat als een spiegel waarin je je eigen gemiste dromen en kansen ziet. Jaloerse medemensen zijn geen haters, maar mensen met pijn. Als we dat goed begrijpen, kunnen we reageren met erkenning, begrip, geduld en liefde. Misschien kun je zelfs meer dan een spiegel zijn, maar een gids.
3. Wees geen heilig boontje
Een derde les die ik leerde, is dat geestelijke groei niet zoiets is als een streven naar volmaaktheid, waarbij je immuun wordt voor allerlei lastige gevoelens. Zelfs de grootste meesters in de geschiedenis zoals Jezus en Mozes, maar ook Mahatma Gandhi, Martin Luther King of de Dalai Lama maakten deze gevoelens door. Het omgaan met emoties als jaloezie, afgunst en rivaliteit is inherent aan het leven op aarde; niemand gaat volledig vrijuit. De kunst is dan ook niet om die gevoelens te ontkennen maar om ze te herkennen en er vervolgens iets goeds mee te doen.
4. Focus op verbinding
Een vierde inzicht tot slot, is om altijd uit te gaan van het grotere plaatje: de verbinding met anderen. In een individualistische wereld van winnaars en verliezers leren mensen al jong dat ze met anderen moeten concurreren, omdat er maar één de beste kan zijn. “Onvolkomen is ons kennen en onvolmaakt is ons profeteren”, schreef de apostel Paulus echter aan de gemeenschap in Korinthe (1 Kor. 13:9) De grote uitdaging die vandaag voor ons ligt, is om een meer holistische denkwijze te omarmen. Niemand is geroepen om op zichzelf een eiland te zijn, want allemaal bezitten we maar een klein stukje van de waarheid en van de totale menselijke capaciteit van onze planeet. Maar als we bereid zijn de krachten te bundelen, kunnen we onszelf overstijgen en samen iets groots en moois tot stand brengen.
Tijdens zijn leven schreef de apostel Paulus meerdere brieven. Twee pastorale brieven zijn gericht aan Timotheüs. Wie was deze Timotheüs? Verdiepen we ons in zijn persoon, dan ontstaat een ambigu beeld. Timotheüs begon als het prototype van de antiheld, maar eindigde als bisschop van Efeze. Juist deze man, die vele malen zijn twijfels en angsten moest overwinnen, heeft ons vandaag veel te vertellen.
Van Timotheüs weten we dat hij geboren is als zoon van een joods-Israëlitische moeder en een Griekse vader in Klein Azië (nu Turkije). Door zijn gemengde afkomst is Timotheüs van alles een beetje, maar nergens hoort hij volledig bij. De Grieken zullen zeggen dat hij een halve Israëliet is; de Israëlieten noemen hem een halve Griek. Daarbij is Timotheüs jong, onervaren en van nature gereserveerd en verlegen. Niet iemand die graag de schijnwerpers opzoekt.
Teer plantje
Gaan we in de brieven op zoek naar aanwijzingen over Timotheüs, dan vinden we een aantal opmerkelijke dingen. Zoals dit advies van Paulus:
“Drink niet alleen water, maar ook een beetje wijn, vanwege je maag en je veelvuldige zwakheden.”
1 Timotheüs 5:23
Paulus vindt het bovendien nodig om de gemeente in Korinthe per brief te waarschuwen dat als Timotheüs hen komt bezoeken, ze ervoor moeten zorgen dat hij niets te vrezen heeft en dat niemand hem met minachting mag behandelen (1 Cor. 16:10-11). Ook aan Timotheüs zelf schrijft Paulus: “Laat niemand op je neerkijken omdat je jong bent” (1 Tim. 4:12).
Al die boodschappen lijken te zeggen: “Lieve mensen, doe een beetje voorzichtig met Timotheüs, want hij heeft nog niet zoveel weerstand.” Zo op het eerste gezicht lijkt hij in niets op de doorsnee man-met-macht. Hij heeft niets van het rijzige type dat je in bestuursraden terugvindt, de bebaarde patriarch of de CEO in maatkostuum. Timotheüs is veeleer een teer plantje; jong en groen, maar ook kwetsbaar. Iemand van wie niemand iets groots verwacht.
Maar Paulus weet wel beter. “Onderschat deze jongen niet”, waarschuwt hij telkens. Paulus spreekt uit ervaring. Ooit ging hij zelf op de knieën om God te bidden om hem van zijn zwakheden te verlossen. Toen kwam hij tot het inzicht dat Gods genade genoeg is, omdat Gods kracht zich eerst ten volle in zwakheid openbaart (2 Korinthe 12:9). Paulus beseft daarom als geen ander dat dikwijls niet de groten der aarde geroepen zijn om grote dingen te doen, maar dat Gods Zijn kracht laat wonen in kleine, broze en breekbare vaten.
Timotheüs voelt zich een verbrijzeld vat. Meer dan eens zelfs. Hij laat regelmatig een traan, gaat gebukt onder verdriet en ziekte. Tegelijk heeft Timotheüs een krachtig geloof. Die ambiguïteit doortrekt zijn leven. En hoewel hij door zijn gemengde afkomst van geen enkele groep volledig deel uitmaakt, is hij juist daardoor in staat om grenzen te overstijgen en volkeren te verenigen. En hij mag dan groen en onervaren zijn, juist daarom valt Timotheüs in de categorie ‘jong en veelbelovend.’
Niet in menselijke strekte huist kracht, maar in ontvankelijkheid en overgave.
Ambiguïteit kenmerkt de levensweg van Timotheüs. Vreugde en verdriet wisselen elkaar af, kracht en zwakte, verbinding en verlatenheid. Toch ervaart hij dwars door dat alles heen dat God hem draagt. Dat is ook de kern van zijn verhaal: niet in menselijke sterkte huist kracht, maar in ontvankelijkheid en overgave. Dit is de grondhouding die Timotheüs zijn leven lang blijft praktiseren, totdat hij in circa 97 als bisschop van Efeze (volgens een overlevering van Eusebius) de marteldood sterft.
Timotheüs heeft zoveel goeds gedaan; zo vaak zijn eigen innerlijke demonen overwonnen, en dan moet zijn leven zo tragisch eindigen. Waarom gebeuren er slechte dingen met goede mensen? Dat is de vraag waarmee zijn volgers achterblijven. Een vraag ook, die vandaag veel mensen bezighoudt. Je doet zoveel goeds, je hebt alles gegeven, en dan word je toch verkeerd begrepen. Of iemand die je liefhebt, wordt ongeneeslijk ziek.
Kruisdragers
We zeggen graag tegen elkaar: “Wie goed doet, goed ontmoet.” Als je goede daden verricht en positiviteit verspreidt, keert dat inderdaad heel vaak tot je terug. Maar niet altijd. Meer dan 360 miljoen christenen wereldwijd worden geconfronteerd met vervolging, onderdrukking en onrecht wegens hun diepste overtuigingen. Het lijden van Timotheüs is dat van Jezus Christus, en dat van vele mensen overal ter wereld die in Zijn voetsporen treden.
Evangelie komt van het Griekse euangelion, dat ‘goede boodschap’ betekent. Het evangelie brengt inderdaad blijdschap, verwachting en hoop. Tegelijk is er altijd weer die ambiguïteit. Want Christus achternagaan; in Zijn voetsporen treden, betekent óók dat je een stukje kunt meedragen van Zijn lijden en Zijn kruis.
Als een goede vader waarschuwt Paulus Timotheüs, zodat hij alvast voorbereid is op wat hem te wachten staat. “Timotheüs, je bent nog jong. Weet dat als je de weg van Christus gaat, het leven niet altijd rozengeur en maneschijn zal zijn. Mensen zullen je liefhebben en haten, bewieroken en bespotten, omhelzen en afwijzen.”
Foto door Download a pic Donate a buck! ^ op Pexels.com
Onrechtvaardig
Waarom gebeuren er slechte dingen met goede mensen? Het is die realiteit waarvoor vele Bijbelverhalen ons waarschuwen. We geloven graag in een eerlijke, logische en rechtvaardige wereld, maar de realiteit is vaak het tegenovergestelde. Jezus deed het goede. Toch eindigde Hij aan het kruis. David deed wat goed was, toch moest hij vluchten voor Saul om zijn leven te bewaren. Timotheüs deed het goede. Toch eindigde hij de marteldood.
Waarom kruisigde de menigte Jezus, zelfs al konden ze geen enkel verwijt tegen Hem vinden? Jezus gaf hen een ongemakkelijk gevoel. Hij zei dingen die het establishment liever niet wilde horen. Door Zijn onderwijs bevroeg Hij de gangbare orde en machtsstructuren en hield Hij mensen een spiegel voor. Mensen zagen Hem dus liever als een onruststoker dan als een heilige.
Waarom wilde Saul David vermoorden? Na zijn overwinning op de reus Goliath was David enorm populair geworden. Saul werd jaloers en achterdochtig. Hoe kon een eenvoudige herdersjongen zelfs een grote koning in de schaduw stellen? Hoe meer hij zag dat God met David was, hoe meer een kwaadaardige razernij bezitnam van zijn hart.
Waarom stierf Timotheüs naar verluidt de marteldood onder keizer Nerva? Opnieuw omdat hij een boodschap bracht en een hoop uitstraalde diehaaks stond op de machtsstructuren van deze wereld, en op wat mensen graag geloven.
Het vervolgen van deze boodschappers leek voor veel mensen dé oplossing om een einde te maken aan de boodschap. Dé manier om hun wereldbeeld te redden, hun machtsposities, tradities en status quo. In het Johannesevangelie waarschuwt Jezus:
“Als de wereld jullie haat bedenk dan dat zij Mij eerder heeft gehaat dan jullie. Als je van de wereld zou zijn, zou de wereld liefhebben wat haar toebehoort. Maar omdat je niet van de wereld bent, maar Ik jullie uit de wereld heb uitgekozen, daarom haat de wereld jullie.”
Johannes 15:18-21
Wees voorbereid. Dat is feitelijk wat Jezus hier zegt. Als je Mij volgt, wees dan niet verbaasd als er brandende pijlen op je afkomen. Zolang we er braaf het zwijgen toe doen zal niemand aanstoot aan ons nemen, maar gaan we de liefde van Christus uitstralen naar de wereld, dan wekt dat reactie. Want dan zijn we ambassadeurs van een Koninkrijk dat vaak haaks staat op de wetten en de machtsstructuren van deze wereld. Toch zijn we geroepen om die ambassadeurs te zijn.
Timotheüs was geen held van nature. De brieven van Paulus tonen een kwetsbare jongeman. Maar zoals hij is, zo wordt hij door Paulus liefgehad en aanvaard. Paulus zegt niet: “Kom op Timotheüs, verman je. Wees eens wat flinker. Je moet daar toch boven staan!” Zulke woorden worden vaak gebruikt als dooddoener, maar wat ze eigenlijk zeggen is: het is verkeerd om je zo te voelen; jouw emoties mogen er niet zijn.
Nee, Paulus toont empathie en medeleven. Vaak is hij oprecht bezorgd en als een goede vader neemt hij Timotheüs in bescherming. Hij schrijft:
“Telkens als ik je in mijn gebeden noem, dag en nacht, dank ik God (..) Als ik aan je tranen denk, verlang ik ernaar je terug te zien, dat zal me met vreugde vervullen.”
2 Timotheüs 1:3-4
Het besef van Timotheüs’ verdriet doet Paulus er innig naar verlangen hem nabij te zijn. Om te troosten en te steunen. Maar afstand scheidt hen, en daarom bemoedigt Paulus Timotheüs om ondanks zijn verdriet door te gaan:
“Houd vol, laat je niet belemmeren het vuur vast te houden dat je door God geschonken is.”
2 Timotheüs 1:6
Kinderen van de belofte
Zouden we in een rechtvaardige wereld leven, dan zou het volstrekt onbegrijpelijk zijn dat goede mensen door het kwade worden getroffen. Maar deze gebroken werkelijkheid is ambigu. Elke dag opnieuw sterven er mensen op het strijdveld, in gevangenissen, in burgeroorlogen en guerrilla’s. Levens van onschuldigen die hebben gehuild, gelachen en liefgehad, maar waar plots een streep door werd getrokken door meedogenloze regimes.
Ook ons leven kan een strijdveld zijn. Net als Timotheüs vechten we allemaal onze eigen kleine of grote strijd. Als ons het slechte overkomt, mogen de woorden van Paulus ook jou en mij inspireren om de moed niet te verliezen. Als Timotheüs een geschiedenis kon schrijven die al 2.000 jaar rondgaat, dan mogen ook wij onszelf zien als kinderen van de belofte.
Timotheüs leek niet geboren voor het succes. Toch koos God juist dit smalle twijgje om uit te groeien tot een grote boom. Sterk genoeg om stormen te doorstaan. Wat denk jij als je ’s morgens vroeg in de spiegel kijkt? “Hmmm, ik word er ook niet jonger op”, of: “Oei, weer een bad hair day“? God ziet verder dan dat. Hij ziet zoveel meer dan onze fouten en tekortkomingen. God zag Timotheüs niet zoals hij was, maar zoals hij kon zijn. Als meer dan overwinnaar!
“God heeft ons niet een geest van lafhartigheid gegeven, maar een geest van kracht, liefde en bezonnenheid.”
2 Timotheüs 1:7
Bent je weleens bevreesd? Voel je je soms klein of onbekwaam? Paulus spoort Timotheüs aan: houd het vuur brandend. Zie niet op wie je zelf bent, op je eigen beperkingen. Richt je ogen omhoog, naar de sterren. Want zelfs al word je door een leger omsingeld, de Eeuwige en Almachtige is aan je zijde!
Gebroken vaten
In het hart van Timotheüs vindt God een welkome plaats om te wonen. De God die deze ogenschijnlijke antiheld tot een groot bisschop vormde, is vandaag ook met jou en mij. Zijn kracht wordt ten volle openbaar in kwetsbaarheid. Hij kiest de gebroken vaten van deze wereld uit om een veelkleurig mozaïek te maken. Niet de trotsen of machtigen. Niet hen die zich op de borst kloppen, want zij zijn al vol van zichzelf – in hun hart is geen plaats voor God.
Maar als wij bereid zijn op te staan en te zeggen: “God hier ben ik, zend mij!”, dan zal Hij ons verhoren. Hoe groot onze zwakheden, fouten en tekortkomingen ook zijn, God is altijd groter.
Timotheüs begon als de ultieme antiheld, maar eindigde als held. De mensen die hem het zwijgen oplegden, konden zijn geest en getuigenis niet tot zwijgen brengen. Het verhaal van Timotheüs wordt tot op vandaag nog verteld. Als we dat doen, brengen we Timotheüs telkens opnieuw tot leven. Laten we een voorbeeld aan hem nemen. Laten we leven zoals hij; soms verdrietig, onzeker, aarzelend, tastend of zoekend, maar altijd met overtuiging.
Laten we een voorbeeld nemen aan deze held en erop uitgaan. Zodat we kunnen schijnen als sterren in een donkere wereld en een groot en machtig verschil maken.
De apostel Paulus zegt het zo mooi in zijn brief aan de Romeinen: “Zo is er nu dan geen veroordeling voor hen, die in Christus zijn”. Geen veroordeling meer. Het is een zinnetje waar je gemakkelijk overheen leest, zodat de woorden niet echt doordringen. Maar wat betekent het eigenlijk als je vrij bent van elke vorm van veroordeling? Als er helemaal geen oordeel meer op je leven rust?
Tijdens een receptie zat ik aan tafel met mijn collega’s. De nieuwe CEO stelde zich voor; ondanks de galmende akoestiek nam ze het woord. Haar lichaamshouding was krachtig en weloverwogen, haar verhaal ademde zowel visie als verbinding. Deze vrouw besefte duidelijk waar ze mee bezig was. Ze begreep dat ze onpopulaire maatregelen zou moeten nemen, en dat mensen haar zowel zouden liefhebben als haten. “Mijn deur staat altijd voor jullie open”, zei ze.
Engeltje en duiveltje
Mensen als deze CEO staan bloot aan dezelfde dynamieken als iedereen. Ze kennen succesmomenten maar ook teleurstellingen. En voordat hun leven een succesverhaal wordt, hebben ze al vele malen hun neus gestoten.
Succesvolle mensen kennen dezelfde innerlijke dialoog als ieder ander. Je herkent het vast wel: dat spreekwoordelijke engeltje op je ene schouder, het duiveltje op de andere – je innerlijke criticus. Het engeltje spreekt positieve woorden en helpt je sterker te worden en te groeien. Het duiveltje daarentegen, zit altijd klaar om je aan je fouten te herinneren. Om je te vertellen dat je niet goed genoeg bent, en dat je je maar beter geen illusies kunt maken, omdat het met jou toch nooit iets zal worden.
Het geheim van succesvolle mensen is dat ze geleerd hebben om naar de constructieve boodschappen te luisteren.
Intussen deed het duiveltje zijn best om me in te prenten dat ik nooit zo zou worden als deze vrouw. Vandaag had het zijn dag niet. Terwijl een straal zonlicht door de ramen viel, werd ik bevangen door een inzicht. Mensen zijn vaak hun eigen ergste vijanden. We luisteren naar dat negatieve stemmetje, we nemen het aan als de waarheid, en als we dat maar vaak genoeg doen, gaan we vanzelf geloven dat we een mislukking zijn.
Instagram-norm
“U geschiede naar uw geloof”, zegt Jezus in de Bijbel. Als we niet oppassen, weerspiegelt ons leven de leugens die we over onszelf zijn gaan geloven. Dan gaan we letterlijk gebukt onder het oordeel van onszelf of anderen, en wordt het negatieve verhaal een selffulfilling prophecy.
Ook vandaag gaan talloze mensen gebukt onder veroordeling. Misschien hebben anderen ons ingeprent dat we niet goed genoeg zijn, misschien maak je het jezelf keer op keer wijs. We trainen en diëten wat af om aan de Instagram-norm te kunnen voldoen. En niet zelden projecteren we onze normen ook op anderen. Dan vellen we een keihard oordeel over onze naaste, of we maken onszelf klein uit angst voor wat anderen van ons zullen vinden.
Kleine en grote steekjes
Toch zijn er maar weinig dingen zeker in het leven, en één daarvan is dat je fouten zult maken. Als onvolmaakte mensen schieten we allemaal tekort, maar juist daardoor gaf Christus zich over in Zijn onmetelijke liefde voor de mensheid. Opdat er geen oordeel meer zou zijn. Opdat elk obstakel tussen ons en God zou worden weggenomen. Opdat wij, onvolmaakte mensen, zouden kunnen worden aangenomen als kinderen van een God die pure en volmaakte Liefde is.
“Zo is er nu dan geen veroordeling voor wie in Christus zijn”, zegt de Bijbel.
Wat doen al die kleine en grote steekjes die wij laten vallen, er eigenlijk toe in het perspectief van de eeuwigheid? Daar in die drukke menigte, besefte ik dat al die kleine dingetjes waar wij soms zo zwaar aan tillen, niet onoverkomelijk zijn. Ook jouw en mijn leven kan een succes zijn, maar we moeten ons er wel in oefenen om naar de juiste stemmetjes te luisteren.
Goed dat jij er bent
Als je dit leest, weet dat God je oneindig lief heeft. Zelfs al zou je duizend keer je sleutels vergeten, een deuk in de dure auto van de buurman rijden of altijd te laat komen. Zelfs al heb je een kromme neus, kromme benen of zeg je steevast de verkeerde dingen. Zelfs al ben je koppig en geef je niet gemakkelijk je fouten toe. Voor wie in Christus is, is er geen veroordeling meer. Het is simpelweg goed dat jij er bent!
Facebook, het miljoenenbedrijf van Mark Zuckerberg, verloor in één dag 220 miljard dollar. “Een keerpunt voor sociale media?”, vroegen kranten wereldwijd zich af. Ook de medische wetenschap kreeg te maken met een keerpunt. Drie weken geleden werd bij een 57-jarige man in de VS een varkenshart ingeplant. Volgens recente berichten maakt de man het nog altijd goed. Keerpunten, ze doortrekken de menselijke geschiedenis en ook de Bijbel staat er vol van.
Vandaag staan we stil bij de verhalen van Jesaja, Paulus en Simon. Drie verschillende mensen die, ieder in hun eigen tijd en context, hun dagelijkse leven leiden. Maar dan vindt er in hun leven een keerpunt plaats. Of zou het een knelpunt zijn?
Jesaja krijgt in het sterfjaar van koning Uzzia een visioen. Plots krijgt hij een glimp van de hemel te zien en van Gods grootheid.
Paulus – dan nog Saulus – reist van Jeruzalem naar Damascus. Hij is een felle christenvervolger, overtuigd van zijn zaak. Totdat hij onderweg plots een krachtig licht ziet en wordt getroffen door de verschijning van Jezus Christus. “Saul, Saul, waarom vervolg je Mij?”, klinkt het.
Simon Petrus staat samen met Johannes en Jakobus aan de wal van het meer van Génesareth de netten uit te spoelen. Nadat ze een nacht lang niets hebben gevangen, hebben ze hun vissersboten stilgelegd. Maar dan vraagt Jezus of Hij een stukje mee mag varen. Eerst begint Hij onderwijs te geven, daarna vraagt Hij de vissers hun netten uit te werpen. We kennen dat verhaal vandaag als de wonderbaarlijke visvangst: de netten bevatten meer vis dan twee boten kunnen bevatten.
Drie verhalen waarin de gangbare orde plots door een Godswonder wordt doorbroken. Een angstige ervaring, zo blijkt. Jesaja schreeuwt het uit: “Wee mij ik verga!” (Jes. 6, 5) Plotseling beseft hij dat zijn lippen onrein zijn. Staand tegenover de glorie van God wordt hij zich pijnlijk bewust van alle leugentjes om bestwil, alle lelijke woorden, alle vloeken en verwensingen die ooit over zijn lippen gerold zijn.
En Paulus? Die vergaat het al net zo, want hij schrijft: “Pas op het laatst is Hij aan mij verschenen, misbaksel dat ik was. Want ik ben de minste van alle apostelen, ik ben de naam apostel niet waard omdat ik de gemeente heb vervolgd.” (1. Kor. 15, 8-9) Toen Paulus naar Damascus reisde om ook daar christenen te laten oppakken, bracht de verschijning van Christus hem blijkbaar tot inzicht en tot het besef waar hij mee bezig was.
Ook Simon Petrus reageert ontzet bij het zien van de wonderbaarlijke visvangst. Hij valt neer aaan Jezus’ voeten en roept: “Heer, ga weg van mij, want ik ben een zondig mens!”
De Nederlandse schrijver wijlen Hafid Bouazza het niet méér met hem eens kunnen zijn. “‘Leve de ontworteling! Leve de thuisloosheid! Leve de ongebondenheid! Leve de verbeelding!”, schreef hij eens. Zijn ervaring was dat een mens zichzelf, door zijn zekerheden te verliezen en het nomadische te omarmen, op een verrassende manier kan heruitvinden.
Ook Jesaja, Paulus en Simon raken in zekere zin ontworteld. De vaste grond onder hun voeten begint te schuiven, ze doen ervaringen op die hun wereldbeeld aan het wankelen brengen. En in het licht van die nieuwe ervaring ontkomen ze er niet aan. Ook zij blijken nomaden te zijn in de eeuwigheid. Ze zullen zichzelf drastisch moeten heruitvinden.
In het Johannesevangelie vergelijkt Jezus dat proces met een graankorrel.
“Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: als de graankorrel niet in de aarde valt blijft hij alleen; maar als hij sterft brengt hij veel vrucht voort. Wie zijn leven bemint verliest het; maar wie zijn leven in deze wereld haat zal het ten eeuwigen leven bewaren.”
Johannes 12, 24-26
Jezus opende de weg door zelf het voorbeeld te geven. Hij hechtte niet aan Zijn leven, maar gaf Zichzelf volledig over aan het kruis om anderen leven te geven. Maar ook in ons moet er soms iets sterven, opdat wij het leven kunnen doorgeven.
In christelijk vakjargon noemen we dat soms “sterven aan jezelf”. Eigenlijk betekent dat gewoon: loslaten waar je aan gehecht was. Je afkeren van alles wat je belemmert om uit te groeien tot de mooie mens die God je bedoeld heeft te zijn. Sterven aan jezelf is een oefening om nee te zeggen tegen alles wat je ervan weerhoudt een positieve impact te hebben op deze planeet en op de levens van vele anderen.
Welke liefdes koesteren wij? Staat God wel op de troon van ons leven, of zijn er andere dingen waarnaar ons hart uitgaat? Jesaja, Paulus en Simon kwamen tot cruciale keerpunten in hun leven. Maar je kunt ook verstrikt raken in knelpunten.
Een vrouw die herhaaldelijk naar de fles greep, zag al haar relaties stukgaan. Haar kinderen werden uit huis geplaatst. “Elke keer neem ik mij voor te stoppen”, zei deze vrouw, “maar het is sterker dan mijzelf”. Niet God, maar de drank had de troon van haar leven opgeëist.
Een evangelisch voorganger was voor de ogen van de wereld een succesvol man. Totdat zijn vrouw en kinderen ontdekten dat hij al jaren een dubbelleven leidde. Pas nadat hij alles verloren had, besefte deze man dat zijn leven toe was aan een keerpunt. Niet zijn seksverslaving, maar God en zijn gezin moesten zijn grote liefde worden.
Een schooldirecteur klaagde over leerlingen die ze overdag tijdens de pandemie op geen enkele manier kon bereiken. Ondanks hun mooie talenten zag ze hun cijfers kelderen. Deze jongeren dachten niet langer aan hun toekomst, maar leefden van game tot game.
Knelpunten kunnen zoveel dingen zijn: verslavingen of verleidingen, maar ook pijn uit het verleden. Misschien wordt je leven wel bepaald door een diepe wrok jegens iemand die je maar niet kunt vergeven. Of je worstelt met een opvliegend karakter. “O, waarom zeg ik altijd weer dingen waar ik later spijt van heb?” Of je vraagt je af: “Waarom grijp ik altijd weer naar dingen die niet goed voor me zijn?”
Van knelpunt naar keerpunt
Ik kan het niet. Ik leer dit nooit! Knelpunten kunnen je wanhopig maken, zeker in een wereld waarin mensen alles doen om hun tekortkomingen te verbergen. We werken zo hard om het plaatje aan de buitenkant te laten kloppen. We poetsen sociale mediaprofielen op, we zorgen dat ons cv in orde is, we investeren veel geld en moeite in de droom van het perfecte huis, de mooie auto, het gelukkige gezinnetje, de volmaakte outfit, een goed figuur.
Misschien deden Jesaja, Paulus en Simon dat ook wel. Maar God is duidelijk niet onder de indruk. Pas als ze hun maskers laten zakken en bereid zijn hun eigen onvolkomenheid onder ogen te zien, kan Hij doorbreken in hun verhaal. Juist dan ontstaat er een keerpunt. De mens, die het allemaal dacht zo goed zelf te kunnen, buigt. Hij gaat door de knieën, strekt zijn handen uit naar de hemel. De graankorrel sterft.
Jesaja wordt een groot profeet, Paulus een apostel die miljoenen mensen wereldwijd inspireert, Simon een visser van mensen. Een totale ommekeer. Tot op vandaag inspireren hun verhalen miljoenen mensen wereldwijd.
Ook wij zijn van harte uitgenodigd om in de voetsporen van Jesaja, Paulus en Simon te treden. Ook wij zijn geroepen. Niet om perfect te zijn, maar om volwaardig mens te zijn. Mét alle fouten die daarbij horen. We mogen naar hartenlust struikelen, vallen en weer opstaan. Je kunt zoveel groter zijn dan je denkt! Maar ware grootheid begint bij het besef dat niemand volmaakt is. Pas dan ontstaat ruimte om mild te zijn, naar onszelf en naar anderen.
Onvolmaaktheid is ons gedeelde lot. Een lot waarin de mensenfamilie wereldwijd verbonden is. We worden geconfronteerd met een enorme hoeveelheid problemen, en in het zoeken naar antwoorden voelen we ons soms zo ontzettend klein. Maar het goede nieuws is: er is een grote God die ons liefheeft en die ons in al Zijn genade aanvaardt. Hoe bevrijdend kan dat zijn!
Tot dat besef kwamen Jesaja, Paulus en Simon en het werd een keerpunt in hun leven. Misschien is de crisis waar onze wereld nu doorheen gaat, voor ons ook wel een keerpunt. Een kans om God opnieuw leren verstaan. En te ontdekken dat Hij zo oneindig veel verrassender en groter is dan we beseften. Die ontzagwekkende God kan ook ons, jou en mij, gebruiken om in deze wereld een verschil te maken.
Ware grootheid begint in het klein. Om precies te zijn: bij de uitdaging om onze maskers af te leggen. En simpelweg een zaadje te durven zijn in de hand van de Eeuwige.
Deze preek werdgeschreven voor de Verenigde Protestantse Kerk in Leuven, zondag 6 januari 2022.
Kelly Keasberry 