Een wereld van grenzeloze vrijheid, wie wil daar niet graag in geloven? Reclames beloven ons dat we alles kunnen hebben wat ons hartje begeert, gewoon omdat we het waard zijn. Maar worden we daar uiteindelijk wel gelukkiger van? De profeet Maleachi uit het Oude Testament heeft ons vandaag verrassend veel te vertellen.

Alles hebben wat je hartje begeert, het is een droom waar marketeers hun voordeel mee doen. Reclameboodschappen triggeren menselijke verlangens als rijkdom, macht, de eeuwige jeugd, een plezierig en zorgeloos bestaan. Dat die verlangens van alle tijden zijn, zien we in het Bijbelboek Maleachi. De tempel is herbouwd en veel Israëlieten zijn teruggekomen uit ballingschap. “Alles wordt beter”, denken ze. En ze beginnen te feesten, het leven te vieren, de mannen verliezen hun hart aan vreemde vrouwen en verlaten de echtgenote van hun jeugd.

Toverwoord

Vrijheid. Dát is wat de Israëlieten willen; dat is wat hun hart begeert. En de cultuur rondom hen fluistert hen in: “Wat kan er mis zijn met een verliefdheid?”, “Laat al die zure moraalridders maar praten, je leeft tenslotte maar één keer”, en: “God ziet het wel door de vingers”. De vrijheid om te doen wat je wilt, om aan niemand verantwoording te hoeven afleggen, zelfs niet aan je eigen geweten – hoe goed kan dat voelen.

Vrijheid, is dat ook niet een van onze diepste dromen? Nederland heeft een Form voor Vrijheid en Democratie, de aanhangers van Willem Engel zeggen te strijden voor de vrijheid, de woke-beweging en de regenboogvlag doen op hun manier hetzelfde.

Die focus op vrijheid komt niet uit de lucht vallen. Al sinds de Franse Revolutie is vrijheid een van onze toverwoorden: Liberté, Egalité, Fraternité – vrijheid, gelijkheid, broederschap. En laten we wel wezen: je hoeft je maar te verdiepen in de levens van mensen die om hun mening of geloof worden vervolgd, om te beseffen hoe onmisbaar vrijheid is om jezelf te kunnen zijn; om het leven te kunnen leiden waar je altijd van droomde. Geen werkelijke democratie zonder vrijheid. Maar vrijheid die geen grenzen kent – ongelimiteerde vrijheid – moeten we dat eigenlijk wel willen?

Verbinding met de hemel

De Israëlieten in het Bijbelboek Maleachi brengen offers in de tempel, maar tot hun schrik ontdekken ze dat hun geschenken niet worden aanvaard. Ze bedekken het altaar met tranen, ze schreeuwen het uit: “Heer, waarom aanvaardt U ons offer niet? Waarom lijkt de hemel van koper? Waarom is het alsof U niet langer naar ons omziet?”

Deze mensen hebben alles nagejaagd wat hun hartje begeert, maar eenmaal voor het altaar komen ze tot de ontdekking dat hun hart leeg is gebleven. Er is er maar Eén die het werkelijk vullen kan. En die Ene geeft niet thuis. “Waarom is onze verbinding met de hemel zo slecht?” vragen ze zich vertwijfeld af.

Gelukkig haakt God niet af bij een slechte verbinding. Wat we door de hele Bijbel heen zien, is dat Hij Zijn netwerkbeheerders stuurt om hemelse verbindingsproblemen op te lossen. In het Bijbelboek Maleachi is dat niet anders. De naam Maleachi betekent “mijn boodschapper, mijn engel”. En de profeet doet die naam eer aan. Met zijn heldere boodschap dringt hij direct door tot de kern.

Verbond(enheid)

“Hebben wij allen niet één en dezelfde Vader”, vraagt Maleachi, “heeft niet dezelfde God ons geschapen?” Dat hij in familietermen praat, is veelzeggend. Als de Eeuwige, de Bron van alle leven onze Vader is, dan maakt dat alle mensen tot broeders en zusters. Door die bril bekeken is het Verbond dat God met Mozes sloot, geen wet van regeltjes om de mensen in hun vrijheid te beperken. Het Verbond – de naam zegt het al – is bovenal een verzegeling van de onderlinge verbondenheid van de mensenfamilie.

Het is juist dat Verbond, dat de Israëlieten hebben verbroken. Deze mannen storten wel tranen op het altaar omdat hun offers niet worden aanvaard, maar de tranen van hun echtgenotes zien ze niet. De vrouwen die de prijs betaalden voor de “vrijheid” van hun mannen; die werden bedrogen, achtergelaten en wiens levens in scherven uiteenvielen. Ja, deze mannen hebben alles uit het leven gehaald wat hun hartje begeert, maar dat is niet het juiste. Het is niet wat Gods hart begeert.

Meer dan ontrouw

Omdat het jodendom via de moederlijke lijn wordt doorgegeven, plegen deze Israëlieten meer dan echtelijke ontrouw. Terwijl ze hun eigen echtgenotes nageslacht ontzeggen, verwekken ze kinderen bij vreemde vrouwen. Kinderen die niet langer als joden zullen opgroeien. Wat aanvoelt als verliefdheid en passie, kan de ondergang van een volk betekenen.

“Speel niet met je leven en gedraag je niet langer trouweloos”, drukt Maleachi de Israëlieten op het hart. Daarmee zet hij de essentie van vrijheid weer even in de verf: ze is als een bloem die niet zonder morele bedding kan. Vrijheid gaat hand in hand met verantwoordelijkheid.

Hoe verleidelijk het is om je focus verkeerd te leggen, blijkt ook uit het Nieuwe Testament. De Schriftgeleerden en de Farizeeën gaan voor het imago van de onfeilbare intellectueel. Maar Jezus doorziet hen. Hij zegt: “Jullie lijken op gewitte graven, maar van binnen ben je vol doodsbeenderen en onreinheid”. De bewoners van Laodicea gaan dan weer voor rijkdom, status en prestige. Maar Johannes doorziet hen. Hij zegt: “Jullie zeggen dat je rijk bent, dat je alles hebt wat je wilt en niets meer nodig hebt. Jullie beseffen niet hoe ongelukkig je bent; hoe armzalig, blind, berooid en naakt”.

Wie ben je als niemand kijkt?

In een wereld van reclames, clicks en likes is identiteit een keuze geworden. Je shopt een imago bij elkaar door de juiste kleren te kiezen, een dure auto te kopen of rond te strooien met glanzende visitekaartjes. Maar de Bijbelse profeten herinneren ons telkens weer aan iets belangrijks: God kijkt verder dan de oppervlakte. Zijn blik reikt dieper dan dat zorgvuldig opgepoetste buitenkantje. Hij ziet wie je bent.

Hij ziet de influencer met 100.000 volgers op Instagram die ’s nachts huilt van eenzaamheid; de man die in een dure auto zijn uitzichtloze bestaan probeert te ontvluchten; de vrouw die het perfecte gezin lijkt te hebben, maar zich al jaren niet gezien of gehoord voelt. De tiener die vele vrienden heeft, maar die zich aan niemand werkelijk toevertrouwt.

Voor het oog van de wereld kun je een succes zijn. Maar wie ben je als niemand kijkt? Achter de wereldse schitter schuilt dikwijls een wereld van gebrokenheid, van mensen die in alle eenzaamheid door de diepste dalen gaan. Ontbreekt het hen aan geloof? Nee, het probleem is eerder dat het in onze wereld en in onze kerken zo vaak ontbreekt aan liefde.

Verleg je focus

Palliatief verpleegkundige Bronnie Ware deed in 2013 onderzoek naar The Ten Regrets, de tien dingen die mensen op hun sterfbed het meest betreuren. Dit zijn ze:

• Had ik me maar niet zoveel zorgen gemaakt.
• Had ik maar de moed gehad om het leven te leiden dat ik wilde, in plaats van dat wat anderen van mij verwachtten.
• Had ik mijzelf maar toegestaan om wat gelukkiger te zijn.
• Had ik maar wat meer tijd doorgebracht met familie en goede vrienden.
• Had ik mijzelf maar wat meer vertrouwd.
• Had ik die vreselijke job maar eerder verlaten.
• Had ik mijn werkelijke dromen en ambities maar nagejaagd.
• Had ik maar wat meer vergeven.
• Had ik maar beseft dat het oké is om je zelf lief te hebben, jezelf te aanvaarden.
• Had ik maar wat vaker liefde verkozen boven angst.

Wat opvalt aan de Ten Regrets, is dat verbondenheid een hoofdrol speelt. Verbondenheid lijkt het laatste te zijn dat op ons sterfbed nog telt, met onszelf, met anderen en met de Ultieme Liefde die God is. Jezus maant ons daarom in het Mattheüsevangelie:

“Verzamel geen schatten op aarde, waar mot of houtworm ze aantast, en waar dieven inbreken om ze te stelen. Maar verzamel schatten in de hemel, waar mot noch houtworm ze aantasten, en waar geen dieven inbreken om ze te stelen. Want waar je schat is, daar zal ook je hart zijn.”

Mattheüs 6, 19-20

Zorg dat je niet zo in beslag wordt genomen door dagelijkse zorgen en beslommeringen, dat je de meest waardevolle dingen in het leven misloopt. Verleg je focus!

“Maak je niet bezorgd over wat je zult eten of drinken om in leven te blijven, en ook niet over de kleding voor je lichaam. Is het leven niet meer dan het eten, en het lichaam niet meer dan de kleding?

Kijk naar de vogels van de hemel: ze zaaien niet en maaien niet en oogsten niet, je hemelse Vader voedt ze. Zijn jullie niet meer waard dan vogels? Wie van jullie kan met al zijn zorgen een el toevoegen aan zijn leven? En wat maak je je bezorgd over je kleren? Leer van de lelies op het veld hoe ze groeien. Ze werken niet, ze spinnen niet. Maar Ik zeg jullie: zelfs Salomo met al zijn pracht en praal ging niet gekleed als een van hen. Als God nu het gras op het veld, dat er vandaag staat en morgen in de oven wordt gegooid, zo kleedt, hoeveel te meer kleedt Hij dan jullie, kleingelovigen?

Vraag je dus niet bezorgd af: Wat zullen we eten? Wat zullen we drinken? Wat zullen we aantrekken? Want naar dat alles zijn de heidenen op zoek. Jullie hemelse Vader weet wel dat je dat allemaal nodig hebt. Zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan krijg je dat alles erbij.”

Jezus in Mattheüs 6, 25-33

Met het volk Israël komt uiteindelijk alles weer goed. Het krijgt alsnog alles wat hun hartje begeert. Maar er heeft een verandering van mindset plaatsgevonden: ze hebben de switch gemaakt van een zelfzuchtig vrijheidsstreven naar een vrijheid in verantwoordelijkheid. En omdat verbondenheid met God nu hun hoogste hartsverlangen is, kan Hij hen ook al het andere toevertrouwen.

Deze tekst is gebaseerd op de preek van zondag 3 oktober 2021 in Protestantse Gemeente Sluiskil-Philippine-Sas van Gent.