Grenzen stellen gaat over het bewaken van de balans tussen jezelf en de ander. Grenzen zijn een kwestie van ruimte geven en ruimte nemen. Dat klinkt eenvoudiger dan het is. Het stellen van grenzen gaat meestal niet vanzelf; het vergt bewustwording en oefening.

Een predikant getuigt: “In mijn beginjaren las ik over ‘het agogisch moment in het pastorale optreden’. Dat gaf mij het gevoel gesprekken te moeten sturen, maar dat past niet bij mij. Ik ben een vriendelijke man die goed kan luisteren. Gelukkig heb ik ontdekt dat er na een aantal gesprekken een relatie ontstaat waarbinnen mensen zich veilig voelen. Het is oké om vrijelijk mee te gaan in het verhaal van de ander”.

Een journaliste bekent: “Mensen zeggen altijd dat ik goed kan luisteren. Maar dat kan ook een valkuil zijn. Soms ga ik te ver mee in het verhaal van de ander, en dan merk ik achteraf dat het een slecht interview is geworden doordat ik me onvoldoende kritisch heb opgesteld”.

Extravert, introvert of ambivert

Hoe we omgaan met ruimte geven en ruimte nemen, zegt veel over onszelf. Scoor je hoog op het persoonlijkheidskenmerk extraversie, dan zul je verbaal gemakkelijker ruimte innemen dan iemand die introvert is aangelegd. Introverten zijn veeleer geneigd tot luisteren en overdenken. Ze hebben een rijke binnenwereld en krijgen energie van het alleen zijn, terwijl een extravert vooral energie put uit de interactie met anderen.

Zelf reken ik mij tot de ambiverten. Voor een ambivert draait alles om de wisselwerking van stiltemomenten en het vruchtbare samenspel met anderen. Tot welke drie van de typen je je ook rekent, het sleutelwoord is balans.

Grenzen en Jezus

Worstel je weleens met grenzen? Dan ben je in goed gezelschap. Ook Jezus stond tijdens zijn Aardse bestaan geregeld voor de uitdaging de balans te bewaken tussen zichzelf en de ander. Een voorbeeld vinden we in het Lucasevangelie. Nadat Jezus de nacht heeft doorgebracht bij de apostel Simon, zoekt hij vroeg in de ochtend een eenzame plaats op. Hij is omringd geweest door mensen en verlangt naar een moment van bezinning. Maar dat is buiten de menigte gerekend. Grote groepen mensen volgen hem, en ze proberen hem over te halen om terug te keren. Jezus zegt:

“Ik moet ook in andere steden het goede nieuws over het Koninkrijk van God vertellen. Want daarvoor ben Ik gestuurd.”

Lucas 4, 42-44

In plaats van zich door de doelen van anderen te laten bepalen, herinnert Jezus de mensen aan zijn doelen. Hij laat zich niet overweldigen, maar doet wat hij moet doen: zijn missie voortzetten langs de synagogen van Galilea.

Gesprekken sturen

Even terug naar de predikant die zich onprettig voelde bij de gedachte een gesprek te moeten sturen. Waarom zei alles in hem “nee”? Dat was omdat sturen niet strookte met het zijn eigen pastorale doel: anderen een plek geven door te luisteren. Voor de journaliste gold iets anders. Scherpe interviews hebben een andere insteek dan een pastoraal of therapeutisch gesprek. Een journalistiek doel vereist soms wel degelijk sturen.

Grenzen stellen vereist oefening. Het vinden van de balans tussen jezelf en de ander, is een evenwichtsoefening die je eigenlijk alleen met vallen en opstaan kunt leren. Wat helpt, is om voorafgaand aan een gesprek of ontmoeting je doelen op een rijtje te zetten. Stel jezelf eens de volgende vragen:

• Wat wil ik aan het einde van deze dag hebben bereikt?
• Hoe wil ik vandaag mijn tijd indelen?
• Wat is mijn mening over dit onderwerp?
• Wat wil ik absoluut te weten komen, welke informatie is belangrijk?
• Wat kan ik bijdragen?
• Past dit wel bij mijn persoonlijke waarden, doelen of overtuigingen?
• Hoe geef ik vriendelijk en toch duidelijk mijn grenzen aan?

Door jezelf richtinggevende vragen te stellen, zet je voor jezelf alvast een kader uit. Zo’n kader kan helpen om je niet te laten overweldigen, maar om elke nieuwe ervaring vol vertrouwen tegemoet te treden. Je hebt immers houvast, je weet wat je doelen zijn.

Altijd voorbereid

De kracht van Jezus was dat hij altijd was voorbereid. In plaats van zich te laten leiden door de omstandigheden of door de agenda’s van mensen, was hij zich bewust van zijn missie. De innerlijke zekerheid die dat geeft, maakt ook dat hij ontspannen kon reageren op mensen die probeerden zijn grenzen te overschrijden. Jezus kende zijn doelen, en daarom volstond het anderen daaraan te herinneren.