Onze samenleving vereist dat we de blik voortdurend naar buiten richten. Actief zijn, doelen stellen, alles beleven, niets missen. Maar durven we de blik ook naar binnen te richten? Terwijl zelfreflectie voor de één een tweede natuur is, gaat de ander de confrontatie met zichzelf liever uit de weg. Een gemiste kans, want juist door inkeer kun je soms verrassend veel over jezelf te weten komen.

Een patiënt in quarantaine wilde graag een puzzelboekje wilde hebben, dus dook ik de Kruidvat in. Daar werd mijn aandacht getrokken door een bijzonder boekje: 999 vragen aan jezelf. Een invuldagboek met vragen die ik als pastoraal werker ook vaak stel, zoals: “Wat maakt je blij?”, “Wat geeft je energie en wat kost je energie?”, “Wat zou je nog graag in het leven willen doen?”

Worstelen met de stilte

Het boekje voerde mij terug naar mijn studiejaren in Leuven. Een professor organiseerde jaarlijks retraites in het klooster van Orval. Er kwamen studenten uit een brede waaier aan richtingen, van theologie tot economie en rechten. Sommigen hadden al ervaring met meditatie en inkeer, voor anderen was alles compleet nieuw.

Dat laatste gold voor een rechtenstudent. Hij had grote moeite met de meditatiesessies. Alles in hem verzette zich tegen de rust en stilte die in de zaal waren neergedaald. Hoe hard hij ook zijn best deed om inwendig tot tien te tellen, de storm in zijn hoofd wilde niet bedaren. De rechtenstudent draaide wat onrustig heen en weer op de mat.

Hoewel de verleiding groot was om op te geven, zette hij door. De volgende dag werd er een Lectio Divina gehouden, een meditatieve tekstlezing. De jongeman, nog altijd onrustig, liet in stilte de tekst op zich inwerken. En toen gebeurde er iets. Noem het een doorbraak of een moment van inzicht, maar ineens besefte hij dat de stilte een vijand was geweest die hij altijd zo snel mogelijk had geprobeerd het zwijgen op te leggen.

Deze rechtenstudent was in zijn leven van beleving naar beleving gehold, en van agendapunt naar agendapunt. Tijdens zijn eenzame momenten gebruikte hij YouTube of Spotify als wapen tegen de stilte. Nu zat hij daar, in tranen. “Ik heb nooit mijn eigen leven, maar altijd dat van anderen geleefd”, verzuchtte hij. De sporten die hij had gedaan, de plek waar hij woonde, de studie die hij had gekozen: het was allemaal de droom van zijn ouders. De confrontatie met zichzelf en de vraag wat hij werkelijk wilde, was hij steevast uit de weg gegaan.

Comfortzone

Een boekje als 999 vragen aan jezelf is niet zonder risico. Als je de blik naar binnen richt, kunnen er dingen gaan veranderen. Misschien ontdek je dat die studie of baan niet bij je past. Misschien ontdek je dat je teveel gehecht bent geweest aan zekerheid, of dat je bang bent om uit je comfortzone te treden. Door de blik naar binnen te richten, stel je je open voor inzichten die ertoe kunnen leiden dat er een trein in beweging wordt gezet. Het eindpunt kan een andere bestemming zijn.

Onze wereld kent veel mensen als deze rechtenstudent. Mensen die zich in een ratrace storten om allerlei doelen te bereiken, maar die onderweg zichzelf zijn verloren. Mannen en vrouwen die niet het leven leiden dat past bij wie ze ten diepste zijn; die elke dag opnieuw hun best doen om de droom van anderen te leven, of die de weg zijn gegaan van de minste weerstand. Sommigen worden geplaagd door een vaag gevoel van onvrede, anderen belanden in een burn-out.

Wat als iedereen zichzelf eens in zijn leven 999 vragen zou stellen? En wat als we onze kinderen niet alleen zouden leren om de buitenwereld te ontdekken, maar ook hun eigen binnenwereld?

Het blijft een spannende vraag hoe anders de wereld er dan uit zou zien.