De maagd Maria: ik kom haar vrijwel dagelijks tegen. Ze kijkt toe vanuit een nis aan de overkant, waakt prominent over de kaarsjes van de kapel naast mijn huis. Zo op het eerste gezicht lijkt Maria het toonbeeld van onschuld. Toch is ze al eeuwenlang onderwerp van controverse. Als protestant wist ik jarenlang niet wat ik aanmoest met Maria, tot een bijzondere droom. Maar laat ik beginnen bij het begin.

De ontkerkelijking is niet aan het ooit zo katholieke Vlaanderen voorbijgegaan, maar Maria houdt moedig stand. Het kapelletje naast ons huis, waar mijn man en ik enkele jaren geleden de zorg voor kregen, trekt een bont gezelschap van bezoekers. Naast katholieken komen er Oekraïens-orthodoxe vluchtelingen, seculiere jongeren, schuilende wandelaars en fietsers, geschiedenisliefhebbers en spirituele zoekers. Soms zelfs een enkele dame met hoofddoek of heer met keppel. Maria heet elke bezoeker glimlachend welkom, zelfs de dronkaard die zijn lege bierfles naar haar beeld kegelt.

Medeverlosseres

Waarom zou een protestants gezin een vergeten Mariakapel tot leven wekken? Die vraag kregen we de afgelopen jaren meer dan eens. Begrijpelijk, want Maria is al eeuwenlang onderwerp van controverse. Terwijl katholieken haar in de middeleeuwen tot medeverlosseres verhieven, sloegen protestanten haar beelden tijdens de Beeldenstorm (1566) aan stukken. De storm is wat tot bedaren gekomen, maar nog altijd niet uitgewoed. Op zekere dag trof ik een verfrommeld briefje aan op het altaar van de kapel. Het bleek een waarschuwing tegen afgoderij. Met een verwijzing naar de Tien Geboden in Deuteronomium 5:8-11 wees de schrijver op het oudtestamentische verbod op het maken van beelden, en het neerknielen daarvoor.

Dat je niet moet knielen voor een beeld, zullen veel katholieken beamen. Maar hoe zit het eigenlijk met Maria? Toen het katholicisme zich wereldwijd verspreidde, verruilden veel inheemse godsdiensten hun moedergodin voor Maria. Mogelijk is het een diepmenselijke behoefte om het heilige een vrouwelijk gezicht te geven. Na de Beeldenstorm bleven protestanten achter met louter God de Vader en de Zoon.

Maar zo makkelijk geeft de “Moeder Gods” zich blijkbaar niet gewonnen. Al op mijn eerste werkdag als pastoraal medewerker wachtte Maria me op voor de kapel van het ziekenhuis. Trots stond ze op haar sokkel, en wees ze bezoekers de weg naar het verborgen heiligdom.

Een leven van interactie

Beelden zijn maar beelden, uiteraard. Maar vannacht droomde ik plots dat ze voor me stond, niet langer als beeld maar als jonge vrouw van vlees en bloed. Dit was mijn kans om een vraag te stellen! En dus vroeg ik haar hoe ze tijdens haar aardse leven had geleefd. Had ze veel gebeden of had ze gewoon haar dagelijkse dingen gedaan? Maria bleek een mens te zijn geweest zoals vele mensen. Ze had geen uren per dag in gebed doorgebracht, bekende ze. Haar dagen waren gevuld met alledaagse dingen, maar met een verschil: haar hart was voortdurend afgestemd geweest op de Eeuwige.

Toen ik wakker werd uit die bijzondere droom, realiseerde ik me dat gebed geen momentopname is, maar veeleer een mindset. We kunnen ons tevreden stellen met een halfuurtje bidden of mediteren per dag, maar we kunnen er ook voor kiezen ons leven een onophoudelijk gebed te laten zijn. Dat gebeurt wanneer we voortdurend in interactie leven met de Eeuwige. Maria, zo begreep ik, leidde zo’n leven. Ze had zich bereid getoond Gods weg te volgen, zelfs als het pijn deed. Zelfs als het betekende dat ze een zwangerschap moest dragen die haar in opspraak zou brengen, een kind zou baren in een stal en uiteindelijk – de schrik van elke moeder! – haar bloedeigen zoon zou zien sterven aan een kruis. Maria raakte niet verbitterd, maar bleef trouw aan haar diepste intenties. Ondanks alles.

Zonen en dochters van Maria

Als we stilstaan bij de verhalen van Advent en Kerst, kunnen we opnieuw niet om Maria heen. Hoe meer ik haar ontmoet, hoe meer ik begin te grijpen wat het betekent om haar eer te geven. Want ja, ook protestanten kunnen Maria vereren. Maar niet door haar op te sluiten in gestolde beelden of in de geschiedenis. We kunnen de moeder van Jezus eren door in haar voetsporen te treden. Want Christus wil niet alleen door Maria leven, maar in en door ieder van ons. Als wij bereid zijn Hem in ons hart te verwelkomen en in deze wereld geboren te laten worden; als wij een leven leiden van voortdurende interactie met de Eeuwige, dan zijn wij waarlijk zonen en dochters van Maria.