Vol goede moed is Marc begonnen als manager bij een zorgbedrijf, maar al in de wittebroodsweken stijgen de spanningen. Medewerkers klagen over een gebrek aan structuur en duidelijkheid. Marc wijt het aan de leiderschapscultuur die zich de afgelopen jaren in het bedrijf heeft ontwikkeld. ‘Die mensen moeten hoognodig wat flexibeler worden’, constateert hij. Intussen graaft het personeel zich in in de eigen loopgraven.

Teamwork is hard werken. De gedragsdeskundige Thomas Erikson schreef er een boek over: Omringd door idioten. Hoe komt het dat afdelingen vaak stuklopen op kleine meningsverschillen? Dat collega’s, die hetzelfde doel zouden moeten nastreven, elkaar naar het leven gaan staan? En dat hele bedrijven, kerken en sociale organisaties scheuren op tweedracht? Erikson ontdekte dat zulke gebeurtenissen opvallend vaak terug te voeren zijn op verschillende persoonlijkheden binnen een team.

De vier kleuren van een team

Erikson kent vier kleuren toe aan de verschillende persoonlijkheden.: rood, geel, groen en blauw.

• Rode persoonlijkheden zijn daadkrachtig, competitief, ambitieus en to the point. Hun communicatiestijl is direct. De rode valkuil is ongeduld. Rode mensen kunnen zo sterk doelgericht zijn dat ze aan de belangen van anderen voorbijgaan.
• Gele persoonlijkheden zijn inspirerend, extravert, optimistisch en empathisch. Ze zitten boordevol ideeën en hebben een engagerende en overtuigende communicatiestijl. De gele valkuil is echter dat ze er niet altijd in slagen hun ideeën ook daadwerkelijk te realiseren. En ze zijn gevoelig; bij gebrek aan aandacht waant de gele medewerker zich al snel ongezien.
• Groene persoonlijkheden zijn geduldig, betrouwbaar, behulpzaam en attent. Dit zijn de meest loyale medewerkers die een werknemer zich kan wensen. Maar de groene persoon is ook voorzichtig in zijn communicatie en houdt niet van al te snelle veranderingen. Geduld, een luisterend oor en een overzichtelijke stap-voor-stapaanpak is wat deze persoon nodig heeft.
• Blauwe persoonlijkheden zijn onderzoekend, analytisch, precies, grondig en logisch. Ze werken systematisch en conventioneel. Blauwe mensen volgen de regels en met deze mensen in een team ben je zeker van een hoogwaardig resultaat. De blauwe mens kan evenwel afstandelijk overkomen en heeft behoefte aan orde en structuur. Bezorg hem geen onnodige stress door snelle veranderingen of chaos.

Wie Omringd door idioten gelezen heeft, raadt het al: Marc is een geelrode manager. Een man boordevol frisse ideeën, die graag direct tot actie overgaat. Snelle communicatie, korte lijnen: dat is Marc ten voeten uit. Hij verspilt niet graag zijn tijd aan vergaderingen en administratie. Dingen die in de praktijk vormkrijgen, kunnen later altijd nog op papier worden gezet, meent Marc. Omdat hij ervan overtuigd is dat die stijl werkt, wil hij er ook graag zijn team van overtuigen.

Scheuren

Maar hoe meer Marc probeert zijn team in een lossere richting te bewegen, hoe meer de leden zich vastklampen aan hun behoefte aan duidelijkheid en structuur. Ieders goede bedoelingen ten spijt, ontstaan er scheuren in het team. Waar gaat het mis? Het probleem schuilt niet alleen in de bedrijfscultuur. Marc is een geelrode manager, maar de teamleden zijn overwegend blauw en groen. Blauwe en groene mensen zijn precies, nauwgezet en hebben behoefte aan een duidelijke structuur. Bij gebrek daaraan voelen ze zich stuurloos.

Koude oorlog

Voor organisaties is dat een cruciaal punt. Als de spanningen oplopen, groeit de kans dat iedereen zich terugtrekt in zijn eigen loopgraven. De titel van Eriksons boek luidt niet voor niets Omringd door idioten. Wie rood is, beklaagt zich over de pietluttigheid van zijn blauwe collega. Wie blauw is, vindt zijn gele of rode collega nonchalant. De groene mens zwijgt om conflicten te vermijden, maar windt zich intussen op. ‘Een binnenvetter’, constateert de rode of gele manager. ‘Kom er gewoon eens mee voor de draad.’ En zo ontstaat er uiteindelijk een koude oorlog van allen tegen allen.

Zo’n houding helpt uiteindelijk niemand verder. Wil een team de toekomst hebben, dan is het zaak een koude oorlog te voorkomen door tijdig kleur te bekennen. Sterke teams bestaan uit verschillende kleuren die elkaar aanvullen. Niets rampzaliger dan een volledig geel team boordevol ideeën, waarvan uiteindelijk niets tot stand komt. Of een blauw team waarin precisie en accuratesse de boventoon voeren, maar creativiteit een stille dood sterft. Evenzo versterken rode teams elkaars explosiviteit en groene teams elkaars risicomijding.

De kunst van het combineren

Sterke teams vallen of staan bij de kunst van het combineren. Een blauwe boekhouder kan een zegen zijn, evenals een gele marketeer, een rode CEO of een groene mediator. Alleen al daarom zou het boek van Erikson verplichte kost moeten zijn voor iedere manager, leraar, predikant of CEO. De grootste fout die je kunt maken, is te denken dat je omringd bent door idioten.

Tekenen de eerste barsten zich al af in je team? Het is nog niet te laat om je te verdiepen in elkaars kleuren en verhalen. Schort het oordeel op en neem de tijd om naar elkaar te luisteren. Welke behoefte schuilt er achter de klacht van de ander? Wat heeft die persoon nodig om te voelen dat zijn werk wordt gewaardeerd, en dat hij of zij werkelijk wordt gezien?

Gemeenschappelijk draagvlak

Door de verschillende persoonlijkheden op de werkvloer te erkennen, kunnen organisaties een gemeenschappelijk draagvlak creëren waarbinnen iedereen tot bloei kan komen. Ga niet op zoek naar fouten in de ander, maar leer elkaars kracht te zien en te benutten. Dát is teamspirit.

Thomas Erikson, Omringd door idioten. Beter communiceren met collega’s, vrienden en familie, Harper Collins 2018, 320 blz.