Barmhartigheid, dat was eeuwenlang de kern van het monastieke leven van de fraters in Vught. Maar dat woord zegt steeds minder mensen iets. Daarom werd het vervangen door “compassie”. Het is rond die term dat jonge professionals en de oude fraters elkaar weten te vinden in Kloosterhotel Zin. Compassie als visie: niet alleen goed voor innovatieve projecten, maar ook voor je leven.

Ruim een maand geleden bezocht ik het kloosterhotel. Het monastieke leven had er wonderlijke nieuwe wegen gevonden. Bedrijfstrainingen in een hypermodern auditorium worden doorbroken door het onveranderde ritme van de kloosterbel. Driemaal daags verzamelen de gasten zich in de kapel voor de meditaties, die nog altijd worden geleid door een oude frater. Managers en ondernemers sluiten hun ogen, en voor even lijkt de jachtige 24-uurseconomie ver weg.

Effecten van meditatie

Je hoeft geen frater of monnik te zijn om de positieve veranderingen van meditatie te ervaren. De Belgische topneuroloog Steven Laureys doet al jaren onderzoek naar de effecten ervan meditatie op de hersenen. Hij plaatste onder meer het brein van meditatie-expert Matthieu Riccard onder de scanner. Wat bleek: Riccard wist zijn gedachtestroom op commando nagenoeg volledig stil te leggen. Ook werd bij hem het hoogste geluksniveau ooit gemeten.

Zelf werd ik tijdens een retraite in het klooster van Orval door een economiestudent gewezen op de meditatie-app Headspace. “Die app heeft mijn leven gered”, getuigde hij. De student vertelde over het eenzame eerste jaar van zijn studie, toen hij op een kamer woonde in een vreemde stad. Elke dag als hij naar buiten keek, leek de wereld somberder en grauwer. Vele vragen kwelden hem. “Waarom doe ik eigenlijk wat ik doe? Ben ik deze studie gaan volgen omdat mijn ouders dat zo graag wilden? Maar wie ben ik dan zelf?” Ledige dagen regen zich aaneen, nachten zonder slaap. Elke dag verloor zijn leven een stukje zin en betekenis.

Op het dieptepunt van zijn bestaan, toen de duisternis alle visie leek te hebben verzwolgen, ontmoette deze student een oude vriend. Ze raakten in gesprek en de vriend vertelde hem over zijn dagelijkse meditaties. Hij getuigde wat een weldaad het was om elke dag te beginnen en te eindigen met een momentje voor jezelf. Momenten van rust, die hem hadden geleerd de destructieve gedachten buiten te sluiten en zijn hart te vullen met compassie.

Baas over je eigen gedachten

Aanvankelijk reageerde de economiestudent sceptisch. “Ik ben niet gelovig en het klonk me allemaal wat zweverig in de oren”, gaf hij toe. Maar omdat de gedachte hem niet losliet, besloot hij het toch te proberen. “De rest is history,” zei hij. “Mijn gedachten stonden op het punt met me aan de haal te gaan, en ik was ervan overtuigd dat ze de werkelijkheid waren. Maar toen ik begon te mediteren, werd ik me ervan bewust dat ik baas kon zijn over mijn eigen gedachten. Zorgvuldig leerde ik de slechte gedachten uit te sluiten, en de goede de ruimte te geven.” Het duurde niet lang of er ontstond opnieuw ruimte in zijn binnenste. Donkere wolken maakten plaats voor compassie, visie en hoop.

Geconfronteerd met compassie

Het verhaal van de economiestudent is een van de bijzondere getuigenissen die me zijn bijgebleven. Meditatie wordt al vele eeuwen in kloosters over de hele wereld gepraktiseerd, en kan een enorme hulp zijn bij het omarmen van een compassievolle levensstijl. Maar weinig goede dingen komen zonder uitdagingen.

Vaak denken we aan “compassie” als iets waar we zelf van vervuld willen worden; iets dat we aan anderen willen geven. Maar als je je toelegt op compassie, kan dat ook maken dat je geconfronteerd wordt met de compassie van anderen. Het klinkt misschien een beetje gek om van een confrontatie te spreken. Want hé, zul je misschien zeggen, compassie is toch iets prettigs? Zeker, maar het evengoed een uitdaging zijn.

Ontvangen

Compassie is namelijk niet alleen iets dat je mag geven, maar ook ontvangen. Veel mensenlevens zijn getekend door innerlijke kwetsuren. We zijn afgewezen, hebben harde woorden te verduren gekregen, of misschien was jij op school het mikpunt van spot en pesterijen. Voor een gewond mens kan de confrontatie met goedheid moeilijker zijn dan die met strengheid, hardheid of kritiek. Tegen die laatste dingen heb je je immers leren wapenen. Maar geconfronteerd met pure goedheid, kan het plots gebeuren dat je met lege handen staat.

• Je krijgt een onverwachts compliment.
• Je hebt een fout gemaakt en je leidinggevende reageert geduldig en empathisch.
• De wiskundeleraar komt naast je zitten en helpt je bij het maken van de sommen.
• Er wordt zonder oordeel geluisterd naar jouw verhaal.
• Je bent ziek en iemand komt langs om voor je te zorgen.
• Je hebt honger en iemand deelt zijn eten met je.
• Je hebt het koud en iemand biedt je zijn warme jas aan.

Op zulke momenten worden we geconfronteerd met de goedheid van anderen. En dan ontdekken we wat compassie werkelijk is: het ontvangen van een onverdiende gunst. Goedheid werkt ontwapenend. Maar dat vereist wel dat we onze wapens laten zakken. Compassie toelaten helpt om ook zelf een milder mens te worden.

Door en door geliefd

Compassie opent onze ogen voor de betekenis van Jezus’ kruisoffer. Hij opende de deur naar een Liefde die ons onvoorwaardelijk omarmt, zelfs als we fouten maken. Zelfs al zeggen we steevast de verkeerde dingen, maken we er een potje van en struikelen we duizend keer.

Gods universele goedheid vraagt niet dat we volmaakte mensen zijn. Wel daagt die goedheid ons uit compassie als levensvisie te omarmen. En ervan uit te delen en te ontvangen, in het vertrouwen dat we door en door geliefde mensen zijn.