Kelly keasberry

Vandaag kennen we de regenboog vooral als symbool van de LHBTQI+-gemeenschap. Maar wist je dat de betekenis in Bijbelse zin nog veel inclusiever is? Om de rijke symboliek van de regenboog te ontsluieren moeten we naar Genesis 9, een tekst waarin God een nieuw verbond sluit met de hele aarde.

De zondvloed in Genesis markeert een keerpunt, waarna het leven nooit meer hetzelfde zal zijn. Op dat moment vindt een verschuiving plaats in de relatie tussen mens en natuur. Dat is waarom er soms ook wel wordt gesproken van ‘een wereld voor de vloed’ en ‘een wereld na de vloed’.

Keerpunt

Voor de zondvloed leefden mensen in harmonie met de dieren en leidden ze een vegetarisch bestaan. Na de vloed krijgt de mens toestemming om vlees van dieren te eten (9:3). Opmerkelijk genoeg gaat die omwenteling samen met een verandering van instinct in het dierenrijk (9:2). Het dierenrijk voelt intuïtief vrees voor de mens; een diepgeworteld besef dat mensen predators zijn die hen kunnen doden.

Dit interessante verhaal in Genesis zet ons aan het denken. Waarom begint de mens opeens vlees aan zijn dieet toe te voegen? Wat zegt dat over de aarde? Het is goed denkbaar dat de grond na een hevige natuurramp niet meer zo vruchtbaar is als voorheen. Na een ramp moeten de relaties in het ecosysteem noodgedwongen worden herschikt. Daarna breekt er een nieuw tijdperk aan; een wereld waarin alles anders zal zijn.

Nieuw verbond

Het nieuwe tijdperk brengt een nieuw verbond met zich mee. God spreekt tot Noach en zijn zonen:

Hierbij sluit Ik een verbond met jullie en je nakomelingen, en met alle levende wezens die bij jullie zijn: vogels, vee en wilde dieren, met alles wat uit de ark is gekomen, alle dieren op aarde. Ik sluit met jullie dit verbond: nooit weer zal alles wat leeft door het water van een vloed worden uitgeroeid, nooit weer zal een zondvloed komen om de aarde te vernietigen.”

Genesis 9:10-11

Betekent dit dat God spijt heeft van de vloed? Niet per se, het duidt vooral op een wereld waarvan de condities na de vloed drastisch veranderd zullen zijn.

Het verbond markeert dus de overgang naar een nieuw tijdperk, met de regenboog als symbool. Laten we nu wat dieper ingaan op drie aspecten van het verbond: inclusie, permanentie en Gods vrijgevigheid.

Inclusie

In eerste instantie lijkt het misschien alsof het verbond werd gesloten met Noach; man en Israëliet. Maar als je dan verder leest, blijkt dat Noach en zijn zoons slechts de aanvoerders zijn van een hele reeks. Ze worden gevolgd door hun nakomelingen, en door alle levende wezens die bij hen zijn. Genesis (9:9-11) gaat zelfs zo ver om de vogels, het vee en de wilde dieren expliciet te noemen, en te verduidelijken dat het om alle dieren op aarde gaat. Toeval? Waarschijnlijk niet. Deze inclusieve taal helpt ons om de aard van dit verbond te begrijpen.

De naam zegt het al: het verbond benadrukt de diepe verbondenheid van de volledige schepping. Het herinnert ons eraan dat we als mensen een onverbrekelijke band hebben met de prachtige wereld om ons heen. Elke vogel in de lucht, elke bloem op het veld – alles is perfect gevormd en gefinetuned door de Schepper. Ons welzijn is onlosmakelijk verbonden met het welzijn van alle andere levensvormen. Daarom is dit verbond veel meer dan een symboliek; het is een luide lofzang op de eenheid van alle levende wezens en een levendige weerspiegeling van Gods liefdevolle en scheppende kracht.

Permanentie

Genesis spreekt over een ‘eeuwigdurend verbond’ (9:16). Uit die woorden kunnen we opmaken dat de Schepper nog niet klaar is met deze wereld. Alle leven, elk wezen, elke entiteit maakt deel uit van een goddelijk masterplan. “Ik plaats Mijn boog in de wolken,” vermeldt Genesis 9:13. Het is niet ons licht dat daar in vele kleuren gereflecteerd wordt, maar het licht van de Schepper zelf.

Zo is ook die regenboog niet zomaar een symbool. Het verbindt alles met alles: de aarde en de hemel; de zon, de regen en de wolken; lucht, land en water; de reflectie van alle basiskleuren. De regenboog is een teken dat oprijst over ons dagelijkse bestaan, en dat zich uitstrekt over alles wat leeft. Een kleurrijke reminder dat we onderdeel zijn van iets groters.

Doemverhalen

Vandaag worden we bestookt met doemverhalen die beweren dat er geen toekomst meer is, dat we afstevenen op een globale catastrofe. Het is absoluut tijd voor een wake-upcall, maar we mogen niet vergeten dat het tijdelijke beheer van de aarde slechts een deel van het verhaal is. De regenboog vormt de verbinding tussen het tijdelijke en het eeuwige. Ze herinnert ons eraan dat God altijd trouw blijft, zelfs te midden van onze diepste tegenslagen.

Let wel: de Bijbel is geen onrealistisch sprookjesboek dat ons in slaap wil sussen. De Bijbel voorspelt dat er hongersnoden zullen zijn, oorlogen en aardbevingen (Mattheüs 24:1-14), maar ook dat al die dingen het leven op aarde niet zullen uitdoven:

“Nooit weer zal Ik alles wat leeft doden, zoals Ik nu heb gedaan. Zolang de aarde bestaat zal er een tijd zijn om te zaaien en een tijd om te oogsten, zal er koude zijn en hitte, zomer en winter, dag en nacht – nooit komt daar een einde aan.”

Genesis 8:21-22

De regenboog verschijnt niet alleen in het boek Genesis. In Jesaja 54:9-10 wordt de regenboog genoemd als symbool van Gods eeuwige trouw. En is het niet opmerkelijk dat Openbaringen 4:3-4, het laatste boek van de christelijke Bijbel, verwijst naar een regenboog rondom de troon van God?

Generositeit

Daarmee zijn we aanbeland bij het derde aspect: generositeit of vrijgevigheid. De Bijbel vertelt ons dat Gods belofte standhoudt van begin tot einde. Dat is wat de regenboog weerspiegelt. Zelfs al maken we nog zoveel fouten, Gods genade blijft overweldigend. We hebben het niet verdiend, we hebben geen enkele grootsheid voortgebracht om zo’n prachtige wereld te rechtvaardigen. God is de initiator, Hij heeft Israël niet uitgekozen vanwege haar voortreffelijkheid, maar uit pure liefde als een bruidegom voor zijn bruid. Dat is genade; genade onthult het hart van onze Schepper – zoals we dat weerspiegeld zien in Jezus Christus.

Niet onverschillig

Zoals God niet onverschillig is over ons, zo kunnen wij gewoonweg niet onverschillig blijven ten opzichte van de schepping. De hemel is niet slechts een verre belofte die we pas mogen omarmen wanneer ons laatste uur geslagen heeft. De geestelijke en materiële wereld zijn met elkaar verbonden en oefenen invloed uit op ons leven. De regenboog symboliseert die samensmelting van werelden in een verbond: kleuren en elementen, hemel en aarde, geest en materie. Tegelijk is de regenboog het ‘tastbare’ teken van Gods onwankelbare trouw. Ook al vervuilen we de aarde of schenden we de rechten van anderen, zelfs al zouden we hele naties vernietigen, geen mens kan de regenboog van de hemel wissen.

Troost voor de wereld

Laten we nog even terugkeren naar Noach. Na de vloed ontwaken hij en zijn zoons in een andere wereld. Hen wacht verwoesting; een aarde die volledig opnieuw moet worden bewerkt. En dan, direct na de crisis, verschijnt die regenboog aan de hemel. Als de belofte van de nieuwe wereld die begonnen is, rijst ze op boven alle verlies en gebrokenheid, en strekt ze zich uit over de vochtige aarde die opnieuw leven moet voorbrengen. Troost op een moment dat de wereld het nodig heeft. En dan lezen we:

“Telkens als het regent, zal de regenboog in de wolken te zien zijn. Elke keer als Ik die boog zie, zal Ik aan het verbond denken dat Ik heb gesloten met jullie en met alles wat leeft. Nooit meer zal het zó lang regenen, dat de hele aarde overstroomd raakt en al het leven op aarde wordt vernietigd.”

Genesis 9:14-15

Opvallend is dat er niet staat dat God de regenboog aan de hemel plaatst om de mensen het te laten onthouden. Nee, God plaatst de regenboog aan de hemel om aan zichzelf te herinneren aan zijn verbond met de aarde. Net zoals de Bijbel er telkens opnieuw van getuigt dat God de mens blijft gedenken, zelfs al is ons hart soms nog zo ver van God verwijderd.

We noemden net al deze mooie woorden in Jesaja:

“Voor een kort moment heb ik je verlaten, maar nu heb ik je met groot mededogen weer bij mij geroepen. Het was mijn bedoeling je te verbergen voor de woede van een ogenblik, maar ik zal me weer over je ontfermen met eeuwigdurende liefde, zegt de HEER, die je vrijkoopt. Dit is voor mij als bij de tijd van Noach, toen ik gezworen heb dat het water van Noach de aarde nooit meer zou overspoelen. Zo heb ik gezworen dat ik jou nooit meer kwaad zal doen of je bestraffen zal. De bergen mogen wijken en de heuvels wankelen, maar mijn liefde voor jou zal nooit meer wijken en mijn vredesverbond is onwankelbaar, zegt de HEER, die zich over je ontfermt.”

Jesaja 54:6-10

De levens van veel mensen worden beperkt door hun eigen zorgen en plannen. Ze kunnen niet verder kijken. Maar de regenboog nodigt ons uit om verder te zien. Hoe somber en hopeloos de wereld ook lijkt, en hoe weinig respect we soms ook tonen voor elkaar en voor de schepping, er is altijd een groter perspectief om naar te streven. We maken deel uit van een groter plan.

Belofte van hoop en herstel

Zo wordt Noach uitgedaagd om niet te zien op de voorbije wereld, of op de verwoesting rondom hem en al het werk dat voor hem ligt, maar om zijn ogen gericht te houden op de horizon. Noach is geen man van wanhoop, maar van visie. Hij omarmt het grotere masterplan waar hij, zijn zoons en alle levende wezens deel van uitmaken. En hoe desolaat de wereld er ook uitziet, Noach is bereid om in haar te geloven. Zoals God zich over Israël ontfermt als een bruid, met eeuwigdurende liefde, zo is Noach bereid zich te ontfermen over het land. Vol goede moed stapt hij uit de ark een ongewisse toekomst tegemoet, een wereld zoals hij die nog nooit heeft gekend, maar die hij wil omarmen als een bruid, om haar te herstellen en glorie en sprankeling te geven.

Moge de prachtige regenboog aan de hemel ons voor eeuwig blijven herinneren aan Gods onwrikbare trouw en zijn belofte van hoop en herstel. En mogen we daar van harte aan meebouwen, uit dankbaarheid en uit liefde voor al wat leeft.

Dit is een ge-update versie van de tekst van de preek van zondag 18 februari 2024 in protestantse kerk William Tyndale-Silo in Vilvoorde.