Facebook, het miljoenenbedrijf van Mark Zuckerberg, verloor in één dag 220 miljard dollar. “Een keerpunt voor sociale media?”, vroegen kranten wereldwijd zich af. Ook de medische wetenschap kreeg te maken met een keerpunt. Drie weken geleden werd bij een 57-jarige man in de VS een varkenshart ingeplant. Volgens recente berichten maakt de man het nog altijd goed. Keerpunten, ze doortrekken de menselijke geschiedenis en ook de Bijbel staat er vol van.

Vandaag staan we stil bij de verhalen van Jesaja, Paulus en Simon. Drie verschillende mensen die, ieder in hun eigen tijd en context, hun dagelijkse leven leiden. Maar dan vindt er in hun leven een keerpunt plaats. Of zou het een knelpunt zijn?

• Jesaja krijgt in het sterfjaar van koning Uzzia een visioen. Plots krijgt hij een glimp van de hemel te zien en van Gods grootheid.
• Paulus – dan nog Saulus – reist van Jeruzalem naar Damascus. Hij is een felle christenvervolger, overtuigd van zijn zaak. Totdat hij onderweg plots een krachtig licht ziet en wordt getroffen door de verschijning van Jezus Christus. “Saul, Saul, waarom vervolg je Mij?”, klinkt het.
• Simon Petrus staat samen met Johannes en Jakobus aan de wal van het meer van Génesareth de netten uit te spoelen. Nadat ze een nacht lang niets hebben gevangen, hebben ze hun vissersboten stilgelegd. Maar dan vraagt Jezus of Hij een stukje mee mag varen. Eerst begint Hij onderwijs te geven, daarna vraagt Hij de vissers hun netten uit te werpen. We kennen dat verhaal vandaag als de wonderbaarlijke visvangst: de netten bevatten meer vis dan twee boten kunnen bevatten.

Onreine lippen

Drie verhalen waarin de gangbare orde plots door een Godswonder wordt doorbroken. Een angstige ervaring, zo blijkt. Jesaja schreeuwt het uit: “Wee mij ik verga!” (Jes. 6, 5) Plotseling beseft hij dat zijn lippen onrein zijn. Staand tegenover de glorie van God wordt hij zich pijnlijk bewust van alle leugentjes om bestwil, alle lelijke woorden, alle vloeken en verwensingen die ooit over zijn lippen gerold zijn.

En Paulus? Die vergaat het al net zo, want hij schrijft: “Pas op het laatst is Hij aan mij verschenen, misbaksel dat ik was. Want ik ben de minste van alle apostelen, ik ben de naam apostel niet waard omdat ik de gemeente heb vervolgd.” (1. Kor. 15, 8-9) Toen Paulus naar Damascus reisde om ook daar christenen te laten oppakken, bracht de verschijning van Christus hem blijkbaar tot inzicht en tot het besef waar hij mee bezig was.

Ook Simon Petrus reageert ontzet bij het zien van de wonderbaarlijke visvangst. Hij valt neer aaan Jezus’ voeten en roept: “Heer, ga weg van mij, want ik ben een zondig mens!”

Ontworteld

De Nederlandse hoogleraar missiologie Stefan Paas ziet in zijn boek Vreemdelingen en priesters de ballingschap van het volk Israël als belangrijke metafoor. “Het is juist door ontworteld te geraken en door zijn instituties en – ook mooie – verleden kwijt te geraken, dat het volk Israël leert om God opnieuw te verstaan: dat Hij verrassender en groter is dan ze dachten“, stelt hij in Tertio.

De Nederlandse schrijver wijlen Hafid Bouazza het niet méér met hem eens kunnen zijn. “‘Leve de ontworteling! Leve de thuisloosheid! Leve de ongebondenheid! Leve de verbeelding!”, schreef hij eens. Zijn ervaring was dat een mens zichzelf, door zijn zekerheden te verliezen en het nomadische te omarmen, op een verrassende manier kan heruitvinden.

Ook Jesaja, Paulus en Simon raken in zekere zin ontworteld. De vaste grond onder hun voeten begint te schuiven, ze doen ervaringen op die hun wereldbeeld aan het wankelen brengen. En in het licht van die nieuwe ervaring ontkomen ze er niet aan. Ook zij blijken nomaden te zijn in de eeuwigheid. Ze zullen zichzelf drastisch moeten heruitvinden.

De graankorrel

In het Johannesevangelie vergelijkt Jezus dat proces met een graankorrel.

“Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: als de graankorrel niet in de aarde valt blijft hij alleen; maar als hij sterft brengt hij veel vrucht voort. Wie zijn leven bemint verliest het; maar wie zijn leven in deze wereld haat zal het ten eeuwigen leven bewaren.” 

Johannes 12, 24-26

Jezus opende de weg door zelf het voorbeeld te geven. Hij hechtte niet aan Zijn leven, maar gaf Zichzelf volledig over aan het kruis om anderen leven te geven. Maar ook in ons moet er soms iets sterven, opdat wij het leven kunnen doorgeven.

In christelijk vakjargon noemen we dat soms “sterven aan jezelf”. Eigenlijk betekent dat gewoon: loslaten waar je aan gehecht was. Je afkeren van alles wat je belemmert om uit te groeien tot de mooie mens die God je bedoeld heeft te zijn. Sterven aan jezelf is een oefening om nee te zeggen tegen alles wat je ervan weerhoudt een positieve impact te hebben op deze planeet en op de levens van vele anderen.

Dubbelleven

Welke liefdes koesteren wij? Staat God wel op de troon van ons leven, of zijn er andere dingen waarnaar ons hart uitgaat? Jesaja, Paulus en Simon kwamen tot cruciale keerpunten in hun leven. Maar je kunt ook verstrikt raken in knelpunten.

• Een vrouw die herhaaldelijk naar de fles greep, zag al haar relaties stukgaan. Haar kinderen werden uit huis geplaatst. “Elke keer neem ik mij voor te stoppen”, zei deze vrouw, “maar het is sterker dan mijzelf”. Niet God, maar de drank had de troon van haar leven opgeëist.
• Een evangelisch voorganger was voor de ogen van de wereld een succesvol man. Totdat zijn vrouw en kinderen ontdekten dat hij al jaren een dubbelleven leidde. Pas nadat hij alles verloren had, besefte deze man dat zijn leven toe was aan een keerpunt. Niet zijn seksverslaving, maar God en zijn gezin moesten zijn grote liefde worden.
• Een schooldirecteur klaagde over leerlingen die ze overdag tijdens de pandemie op geen enkele manier kon bereiken. Ondanks hun mooie talenten zag ze hun cijfers kelderen. Deze jongeren dachten niet langer aan hun toekomst, maar leefden van game tot game.

Knelpunten kunnen zoveel dingen zijn: verslavingen of verleidingen, maar ook pijn uit het verleden. Misschien wordt je leven wel bepaald door een diepe wrok jegens iemand die je maar niet kunt vergeven. Of je worstelt met een opvliegend karakter. “O, waarom zeg ik altijd weer dingen waar ik later spijt van heb?” Of je vraagt je af: “Waarom grijp ik altijd weer naar dingen die niet goed voor me zijn?”

Van knelpunt naar keerpunt

Ik kan het niet. Ik leer dit nooit! Knelpunten kunnen je wanhopig maken, zeker in een wereld waarin mensen alles doen om hun tekortkomingen te verbergen. We werken zo hard om het plaatje aan de buitenkant te laten kloppen. We poetsen sociale mediaprofielen op, we zorgen dat ons cv in orde is, we investeren veel geld en moeite in de droom van het perfecte huis, de mooie auto, het gelukkige gezinnetje, de volmaakte outfit, een goed figuur.

Misschien deden Jesaja, Paulus en Simon dat ook wel. Maar God is duidelijk niet onder de indruk. Pas als ze hun maskers laten zakken en bereid zijn hun eigen onvolkomenheid onder ogen te zien, kan Hij doorbreken in hun verhaal. Juist dan ontstaat er een keerpunt. De mens, die het allemaal dacht zo goed zelf te kunnen, buigt. Hij gaat door de knieën, strekt zijn handen uit naar de hemel. De graankorrel sterft.

Een zaadje in de hand van de Eeuwige

Jesaja wordt een groot profeet, Paulus een apostel die miljoenen mensen wereldwijd inspireert, Simon een visser van mensen. Een totale ommekeer. Tot op vandaag inspireren hun verhalen miljoenen mensen wereldwijd.

Ook wij zijn van harte uitgenodigd om in de voetsporen van Jesaja, Paulus en Simon te treden. Ook wij zijn geroepen. Niet om perfect te zijn, maar om volwaardig mens te zijn. Mét alle fouten die daarbij horen. We mogen naar hartenlust struikelen, vallen en weer opstaan. Je kunt zoveel groter zijn dan je denkt! Maar ware grootheid begint bij het besef dat niemand volmaakt is. Pas dan ontstaat ruimte om mild te zijn, naar onszelf en naar anderen.

Onvolmaaktheid is ons gedeelde lot. Een lot waarin de mensenfamilie wereldwijd verbonden is. We worden geconfronteerd met een enorme hoeveelheid problemen, en in het zoeken naar antwoorden voelen we ons soms zo ontzettend klein. Maar het goede nieuws is: er is een grote God die ons liefheeft en die ons in al Zijn genade aanvaardt. Hoe bevrijdend kan dat zijn!

Tot dat besef kwamen Jesaja, Paulus en Simon en het werd een keerpunt in hun leven. Misschien is de crisis waar onze wereld nu doorheen gaat, voor ons ook wel een keerpunt. Een kans om God opnieuw leren verstaan. En te ontdekken dat Hij zo oneindig veel verrassender en groter is dan we beseften. Die ontzagwekkende God kan ook ons, jou en mij, gebruiken om in deze wereld een verschil te maken.

Ware grootheid begint in het klein. Om precies te zijn: bij de uitdaging om onze maskers af te leggen. En simpelweg een zaadje te durven zijn in de hand van de Eeuwige.

Deze preek werd geschreven voor de Verenigde Protestantse Kerk in Leuven, zondag 6 januari 2022.