Over het leven van Meghan Markle wordt druk gespeculeerd. In maart 2021 besloot de echtgenote van de Britse prins Harry haar verhaal te doen tegenover Oprah Winfrey. Ze bekende tijdens haar leven in het Britse koningshuis zelfmoordgedachten te hebben gehad. Die bekentenis was koren op de molen van tv-presentator Piers Morgan, die Markle een “genadeloze social climber” noemde. Het zou haar enkel om roem en aandacht te doen geweest zijn. Oordelen, hoe gemakkelijk kan het zijn.

Onderzoek wijst uit dat we ons op basis van hooguit 30 seconden een eerste indruk vormen. Oordelen, we doen het allemaal. Want oordelen heeft voordelen. Het maakt de werkelijkheid overzichtelijk, laat zien waar we staan en kan helpen om indruk te maken. Wie oordeelt toont immers dat hij (of zij) iets te zeggen heeft, en misschien zelfs dat hij net een tikje slimmer is dan de rest.

Geen wonder dat sociale media verzamelplaatsen zijn van snelle oordelen. Maar ook dichter bij huis ligt het oordeel altijd op de loer. Aan de lopende band vormen we een mening over de mensen die we ontmoeten. Op basis van hun uiterlijk, woorden of daden ontstaat een eerste indruk, en die kan zowel positief als negatief zijn.

Mijn man Joost stond te wachten in de rij voor de kassa, toen twee vrouwen voor hem ruzie kregen. “Zij dringt voor!”, gilde de een. “Niet waar!”, verweerde de ander zich, “ik was eerst!” De ruzie escaleerde, en uiteindelijk moest het supermarktpersoneel eraan te pas komen om de dames uit elkaar te halen. Onverdraagzaamheid en onenigheid beginnen dikwijls bij een oordeel. We nemen een situatie waar, interpreteren en labelen die. Maar daarbij vergeten we nogal eens dat onze interpretatie niet per definitie juist hoeft te zijn.

Maar als oordelen zo natuurlijk is, wat kan er dan verkeerd aan zijn? In de Bijbel lezen we hoe Jezus tijdens Zijn Bergrede een opvallend scherp statement maakt over oordelen:

“Oordeel niet, opdat er niet over jullie geoordeeld wordt. Want op de grond van het oordeel dat je velt, zal over jou geoordeeld worden, en met de maat waarmee je meet, zal jou de maat genomen worden. Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt? Hoe kun je tegen hen zeggen: ‘Laat mij de splinter uit je oog verwijderen’, zolang je nog een balk in je eigen oog niet opmerkt? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter uit het oog van je broeder of zuster te verwijderen.”

Mattheüs 7, 1-5

Woorden die er niet om liegen, maar waarmee het probleem kernachtig samenvat. Oordelen zegt meestal meer over onszelf dan over de ander. Wijzen op een splinter in het oog van de ander is een ontwijkingsmechanisme om de balk in je eigen oog niet te hoeven zien. Dat noemen we ook wel projectie. Door onze eigen onvolkomenheden op een ander te projecteren, hoeven we geen verantwoordelijkheid te nemen voor onze daden. In plaats daarvan kunnen we anderen de schuld in de schoenen schuiven, en ons getroosten met de gedachte dat wij het toch allemaal net even iets beter doen. Maar hoewel dat mechanisme tijdelijk een goed gevoel oplevert, keert het zich uiteindelijk tegen ons.

Piers Morgan misbruikte zijn macht als mediatycoon door een heksenjacht tegen Megan Markle te ontketenen. Die had evenwel een angeltje: Morgan was ooit zelf door haar afgewezen. In plaats van zijn emoties eerlijk onder ogen te zien, projecteerde hij zijn ongenoegen op Markle. Het verhaal waaraan hij schreef was bovenal zijn eigen verhaal. Met alles wat hij in zich had, probeerde Morgan aan te tonen dat Markle niet deugde. Tussen alle regels door sijpelden zijn woede en gekwetstheid. Het was slechts een kwestie van tijd totdat mensen hem zouden doorzien. Snoeiharde oordelen, gestoeld op verdraaide feiten, resulteerden er uiteindelijk in dat Morgan zijn job verloor.

Jezus stelt dat we eerst de balk uit ons eigen oog moeten verwijderen om scherp te kunnen zien. Pas als we bereid zijn onze eigen tekortkomingen onder ogen te zien en aan te pakken, ontstaat ruimte voor het verhaal van de ander. Pas dan kunnen we recht doen aan de veelkleurige werkelijkheid.