Kelly keasberry

Stormen in je leven, we maken ze allemaal wel eens mee. Als we terugdenken aan moeilijke momenten, hebben we dan niet soms gedaan als David in de Psalmen? Hij schreeuwde het uit naar God toen het stormde in zijn leven, omdat hij op de vlucht was voor de woede van koning Saul en zich verschool in een spelonk.

Teksten: Psalm 142, Marcus 4:35-39

Soms stormt het op de wateren van ons leven. In het Nederlands hebben we daar verschillende uitdrukkingen voor: ‘Stilte voor de storm’, ‘Het water staat mij tot aan de lippen’, of ‘door stormachtige tijden heengaan’. Dat is ook een thema dat centraal staat in het Marcusevangelie in het welbekende Bijbelverhaal ‘De storm op het meer.’

Stap maar in

Stel je een rustig tafereel voor. Na een lange dag, als het avond is geworden, zegt Jezus tegen zijn discipelen: “Laten we het meer oversteken.” De zon is ondergegaan, duisternis valt over het water van het meer van Galilea. Boven het bootje fonkelt de maan en de hemel is bezaaid met sterren. Daar in de boot zit Jezus, rabbi Yeshua (wiens naam afkomstig is van het Hebreeuwse werkwoord Yasha: redden). Hij wenkt zijn discipelen toe.

Het scenario is uitnodigend, als een sprookje uit 1001 nacht. Alles belooft een mooie reis onder de sterrenhemel, glijdend over stille wateren. En wie van de discipelen wil niet even ontsnappen aan de dagelijkse hectiek? Dit is een uitgelezen kans om de drukke menigten achter zich te laten. Deze mensen, hongerig naar het onderwijs van Jezus, volgen hem immers overal.

“Stap maar in”, wenkt Jezus hen toe. “Laten we naar de overkant gaan.” De discipelen willen dat wel. Aan de overkant van het water – daar waar het gebied van Gerasenen ligt – wacht hen een nieuw avontuur. En intussen, terwijl je onderweg bent van missie A naar missie B, even rust en verpozing tussendoor. Een adempauze. Wie heeft daar niet af en toe behoefte aan? Ze stappen dus in, en samen met de andere boten varen ze het meer op.

Breukmomenten

Maar dan! Plotseling steekt er een storm op. En niet zomaar een storm, want de Griekse grondtekst vermeldt het woord ‘lailaps’, dat ook kan worden vertaald met ‘orkaan’. We zien hier een totale ommekeer van het idyllische scenario van zo-even. De natuurelementen die hen eerst nog aantrekkelijk toelonkten, keren zich nu tegen de discipelen. “Ja maar Jezus”, denken die ongetwijfeld, “dat had je toch niet beloofd?”

Wat doe je als het water dat je altijd leven gaf, plotseling tot aan de lippen komt te staan? Hoe reageer je als de lucht die je inademde en die je lichaam zuurstof geeft, zich plots in een draaiende beweging omvormt tot een orkaan? In het ziekenhuis noemen we zo’n situatie een breukmoment, een situatie waarin je geconfronteerd wordt met de gebrokenheid van het leven. Het bootje waarin je je altijd veilig waande, wordt door externe omstandigheden die je niet in de hand hebt, aan het schudden gebracht.

Slapende stuurman

Wat doe je dan? De discipelen reageren begrijpelijk. Ze raken in paniek. In tijden van stress gaan mensen op zoek naar een krachtige leider. De discipelen doen dat ook. Koortsachtig gaan ze op zoek naar hun stuurman, Jezus. Maar in plaats van aan het roer van de boot te staan, vinden ze hem slapend in het achtersteven. We lezen: “En hij was in het achtersteven van de boot op een kussen, slapend.”

Dit is een heel merkwaardig element in dit verhaal. Het is op zich al vreemd dat de stuurman ligt te slapen in het achtersteven, maar wat nog merkwaardiger is, is dat er een orkaan woedt, het schip schommelt en volloopt en er paniek uitbreekt aan boord, zonder dat hij iets merkt. Je kunt je afvragen, hoe is dat mogelijk? De discipelen reageren zoals wij waarschijnlijk ook zouden doen. Ze schudden hem wakker. Ze roepen: “Meester, kan het u niet schelen dat we vergaan?”

Deze leerlingen observeren dat Jezus ligt te slapen, en interpreteren die houding als desinteresse. Alsof hun schijnbare noodlot hem niets kan schelen. Maar klopt dat wel, of zou er hier toch nog een diepere waarheid verborgen liggen?

Woeste ledigheid

Sta mij, als religiewetenschapper en eco-theoloog, een klein uitstapje toe. In tradities met al veel oudere wortels dan het christendom, zoals het hindoeïsme, is de slapende god  die over de kosmische wateren van chaos vaart, een centraal thema.

Over de oervloed en chaos gesproken, die thema’s klinken ons waarschijnlijk bekend in de oren. Het brengt ons bij de woeste ledigheid als beginsituatie in Genesis. In Marcus is het Jezus die in een diepe slaap verwikkeld over de wateren van chaos vaart. De discipelen lijken zich aanvankelijk niet bewust van zijn aanwezigheid. Ze focussen zich louter op de chaos die hen omringt. Ze zien die niet als iets constructiefs waaruit nieuw leven kan ontstaan, maar als een voorbode van de dood.

Maar wat zou die diepe slaap kunnen betekenen, die zo onnatuurlijk aandoet in dit verhaal? Het lijkt erop dat Jezus temidden van alle omstandigheden verkeert in een staat van innerlijke rust en vrede. Alsof hij vertrouwt op de stroom van het water, en zich daarop laat meedrijven. Ongeacht hoe dat water zich gedraagt. Dan komt er een tweede wending in ons verhaal, op het moment dat de discipelen hem wekken.

Goddelijk mandaat

Jezus staat op uit zijn rust. Hij trekt als het ware zijn goddelijke mandaat aan, recht zijn rug, gaat op zijn voeten staan. Hij brengt de golven tot bedaren en zegt tot de wind: “Zwijg, wees stil!”

Tot slot volgt de derde shift in ons verhaal. Alles komt weer tot rust, het is alsof we zijn teruggekeerd bij de situatie aan het begin. Toch is er iets veranderd. Alle vrienden zijn verder over het water gekomen, in de richting van hun bestemming, en ze zijn een belangrijke les rijker.

Van rust naar chaos (en weer terug)

We zagen drie shifts in dit verhaal. Allereerst de centrale beweging van rust naar storm, en van storm terug naar rust. Binnen die beweging vormt het ontwaken en spreken van Jezus een cruciaal omslagpunt. Eenzelfde cadans tekent ook ons leven. We bewegen ons allemaal wel eens van rust naar chaos. Bijvoorbeeld als er een storm uitbreekt op het meer van ons bestaan. Dat overkomt veel patiënten in het ziekenhuis en inwoners van rusthuizen. Op breukmomenten in het leven word je geconfronteerd met je eigen kwetsbaarheid. Sommige mensen zijn gevallen en letterlijk gebroken, anderen ervaren dat hun lichaam hen in de steek laat. Weer anderen zitten in een bootje dat hen niet langer veilig thuis brengt, maar naar een plaats waar ze niet willen zijn: een rusthuis.

Waarschijnlijk, als we bij onszelf te rade gaan, kennen we allemaal wel breukmomenten in ons leven. Wat kunnen wij dan leren van het optreden van Jezus?  We zien in dit verhaal drie dingen:

• Vrede en vertrouwen. Jezus blijft in de rust, ongeacht hoe het water zich gedraagt. Zijn vrede is niet afhankelijk van de omstandigheden, maar zit dieper – het is een innerlijke staat van het hart. Jezus vertrouwt niet op de boot, maar op de Bron die het water draagt.
• Presentie. Jezus is bereid om zich door anderen te laten vinden, zelfs als dat  betekent dat daarvoor zijn rust wordt ontregeld of verstoord.
• Opstaan en stelling innemen. Als anderen hem nodig hebben, staat Jezus op uit de omstandigheden en spreekt woorden van leven uit. “Zwijg! Wees stil!” Hij is zich bewust van zijn goddelijke autoriteit. En zijn woorden keren niet ledig terug; ze hebben een impact op de omgeving.

Als wij met breukmomenten worden geconfronteerd, wat is dan onze kracht? Laten we ons door paniek overweldigen, focussen we ons op de omstandigheden, of zijn we bereid een groter en hoger perspectief te omarmen?

Op de proef gesteld

 “Je moet gewoon geloof hebben en vertrouwen”, klinkt het weleens. Alsof geloven gebiedende wijs kan zijn; kwestie van even de juiste knop indrukken. Als we dan door twijfel of angst worden overmand, kunnen we ons schuldig gaan voelen. Maar soms zijn de stormen zo hevig, dat ons geloof op de proef wordt gesteld. Is dat erg? Welnee! 

Laten we voor alle duidelijkheid nog eens stilstaan bij de vraag wie Jezus precies terechtwijst. Dat zijn niet de discipelen. Het is menselijk dat je het soms even niet meer weet, en dat je soms even geen uitweg meer ziet als de omstandigheden je overweldigen. Jezus roept niet tegen hen: “Zwijg! Wees stil!” Hij vraagt wel waarom ze zo bang zijn; waarom hun geloof nog niet groot genoeg is om zélf op te staan tegen de omstandigheden en woorden van kracht te spreken. Dat lijkt eerder een gewetensvraag dan een verwijt. Hield Jezus zich misschien slapend om zijn discipelen te testen, en te kijken wat ze zouden doen?

Hoe het ook zij, uiteindelijk laat hij zich door zijn vrienden ontregelen. Wanneer ze hem nodig hebben, laat hij zijn rust verstoren, staat hij op en spreekt hij zich uit tegen de omstandigheden. Zo doet hij zijn naam Yeshua eer aan. Door krachtdadig op te treden, betoont Jezus zich de meester van het schip, en herkennen we in hem het profiel van de redder. 

Redders in nood

Ook zorginstellingen kennen vele redders in nood, die zelfs in moeilijke omstandigheden kapitein moeten blijven op het schip. Denk maar aan de dokter, de verpleegkundige, de ambulancier, de pastor of de vrijwilliger die op cruciale momenten in het leven kwetsbare mensen door woelige wateren loodsen. Wij allemaal hebben op kruispuntmomenten in het leven zulke stuurlieden nodig. En op andere momenten kunnen wij voor anderen helden zijn. Soms alleen al door aan het bed te luisteren, zodat de innerlijke storm van een ziekenhuispatiënt gaat liggen en er ruimte ontstaat voor rust, aanvaarding en mogelijk herstel.

De boodschap van Marcus daagt ons uit om een voorbeeld te nemen aan Jezus. Om ons niet te laten overweldigen door de omstandigheden, maar om innerlijk in de rust te blijven. En om, als dat nodig is, de held in onszelf te laten ontwaken. Om op te staan, woorden van leven te spreken en de omstandigheden tot bedaren te brengen. 

Bouwen aan een zorgzame samenleving

Wie in de voetsporen van Jezus treedt, is meer dan een speelbal van de omstandigheden. Als we geloven dat we de kiem van redding in ons dragen, biedt elke crisis een kans. Breukmomenten herinneren ons eraan dat niets vanzelfsprekend is; ieder mens is breekbaar en kan geconfronteerd worden met lijden en pijn. Tegelijkertijd laten deze momenten ons zien dat we samen sterker staan in de storm. Vaak is één heldhaftige persoon genoeg om verandering teweeg te brengen, om het voortouw te nemen en op te staan tegen de uitdagingen.

Daarnaast mogen we beseffen dat geen enkele situatie blijvend is. Zelfs achter de donkerste wolken schijnt altijd de zon. Soms heeft onze Schepper ons nodig om anderen op dat licht te wijzen en de stormen in hun leven te helpen bedaren. Laten we samen bouwen aan een zorgzame samenleving, geïnspireerd door de God van vrede. Want hoe hevig de storm ook mag zijn, samen staan we sterker.

De zorgpastores wensen u een hartverwarmende zomertijd toe. ❤️‍🩹

Dit is de tekst van de preek tijdens de gezamenlijke viering van de protestantse zorgpastores in De Brabantse Olijfberg in Antwerpen op zondag 23 juni 2024.

Tijdens deze dienst verwelkomden Tünde Boelens-Csákány (ZNA – Zorgbedrijf) en Kelly Keasberry (AZ Monica) hun nieuwe collega Hannalena Seppala (ZNA – Zorgbedrijf) en gaven haar de zegen mee.