Vandaag nemen we even de tijd om twee betekenisvolle parabels te bekijken: een van Ezechiël uit het Oude Testament en een van Jezus uit het Nieuwe Testament. Wat ze gemeen hebben? Ze gaan allebei over planten en groei. De ene parabel gaat over een cederboom, de andere over een mosterdzaadje. Ook al zijn ze verschillend, deze parabels worden vaak gekoppeld aan het idee van een kosmische levensboom, een symbool dat in vele culturen en religies over de hele wereld voorkomt.
We kunnen de kosmische levensboom ook terugvinden in de Noorse mythologie, waar Yggdrasil verschillende niveaus van het bestaan met elkaar verbindt: de onderwereld, de aarde en de hemel. Verder speelt de kosmische levensboom een belangrijke rol in het hindoeïsme als de Kalpavriksha, een mythische boom die wensen vervult en vaak gezien wordt als symbool van overvloed en als verbinding tussen hemelse en aardse werelden. In het boeddhisme staat de Bodhi-boom centraal als de plaats waar de Boeddha verlichting bereikte, als symbool van wijsheid, groei en verbinding met het goddelijke.
Breder perspectief
Hoewel de Bijbel niet expliciet spreekt over de kosmische levensboom, bevat de Bijbel diverse verwijzingen naar bomen die leven, wijsheid en goddelijke bescherming symboliseren, wat overeenkomt met het universele archetype van de kosmische levensboom in vele culturen. Wat maakt dit interessant? Een breder ecologisch perspectief op de levensboom kan ons helpen om bepaalde Bijbelse parabels en verhalen beter te begrijpen, en ze te omarmen als onderdeel van een interculturele mythische traditie die de verbinding tussen het goddelijke en het aardse viert.
Dat de levensboom al sinds Genesis (2:9) in de Bijbel wordt genoemd, is niet verrassend. In de Hof van Eden staat de Boom des Levens naast de Boom van Kennis van Goed en Kwaad. Dit thema komt ook terug in profetieën en visioenen, zoals die van Ezechiël en Daniël, waar bomen symbool staan voor koninkrijken, macht en goddelijke bescherming. Een bijzonder voorbeeld is de cederboom in Ezechiël 17:22-24, waar God belooft een nieuwe ceder te laten groeien uit een klein twijgje, waaruit een boom zal voortkomen waarin “alle vogels zullen wonen, alle soorten vogels die er zijn.”
De parabel van het mosterdzaadje
Een soortgelijk thema wordt weerspiegeld in het Nieuwe Testament, in Jezus’ Parabel van het Mosterdzaadje (Markus 4:30-32). Hier vergelijkt Jezus het Koninkrijk van God met een klein zaadje dat uitgroeit tot een boom waar vogels in kunnen nestelen. Hoewel het mosterdzaadje het kleinste is van alle zaden, groeit het niet uit tot een boom, maar tot een struik die ongeveer drie meter hoog kan worden. Toch vertoont deze parabel belangrijke parallellen met de woorden van Ezechiël. De beeldspraak benadrukt de transformatie van iets kleins naar iets groots dat overvloedig leven schenkt.
Laten we nu eens wat dieper ingaan op deze parabel van het Mosterdzaadje. Deze vertelling van Jezus bevat drie belangrijke thematieken:
- De Cyclus van het Leven: De zaaier gaat slapen en staat weer op, dag na dag. Hierin zien we de cyclus van het leven weerspiegeld.
- Het Mysterie van Groei: Het zaad groeit, zelfs zonder dat de zaaier weet hoe. Dit symboliseert het mysterie van groei en leven dat de menselijke kennis overstijgt.
- Automatos: De aarde brengt uit zichzelf vrucht voort (automatos). Dit Griekse begrip benadrukt dat de groei en het leven voornamelijk worden beheerst door Gods levensadem, en niet door menselijk handelen.
De zaaier in Jezus’ parabel is slechts een schakel in het grotere plan van God. Hoewel hij niet in staat is dit plan volledig te doorzien, vertrouwt hij op de cyclus waar hij deel van uitmaakt. Dit eeuwenoude proces, al verweven in de wortels van de schepping, tart het menselijk begrip en daagt uit tot verwondering over wat we niet kunnen bevatten.
De profetie van de cederboom
De parabel van de cederboom drukt een boodschap van hoop uit voor degenen die zich zorgen maken. Zeshonderd jaar vóór de geboorte van Jezus profeteerde Ezechiël over het ooit zo machtige Israël, dat verzwakt was als een afgekapte cederboom onder de nieuwe wereldmacht Babylon. Ondanks de wreedheden van koning Nebukadnezar, die de hoop van de mensen probeerde te vernietigen, brengt de profeet een boodschap van redding en herstel. God belooft een nieuwe ceder te laten groeien uit een klein twijgje, geplant op een veilige plek. En deze boom zal groeien en een zegen zijn voor alle naties.
Je zorgen maken is een menselijke eigenschap die we allemaal delen. Het is heel normaal om je zorgen te maken over verschillende dingen, zoals de situatie in ons land, de gezondheid van dierbaren, financiële zaken en de toekomst. Wanneer het gevoel van bezorgdheid overweldigend wordt, is het begrijpelijk dat we streven naar meer comfort in ons leven.
We kunnen ons op verschillende niveaus zorgen maken: op persoonlijk niveau, binnen onze familie of gemeenschap, en zelfs op mondiaal niveau. De wereld staat voor complexe uitdagingen, en die hebben invloed op alle niveaus. Mondiale kwesties, zoals klimaatverandering en politieke onrust, raken ook ons persoonlijke leven. Profeet Ezechiël bagatelliseert de ernst van de situatie niet. Het is belangrijk om ruimte te bieden aan de pijn en wanhoop die mensen ervaren, en tegelijkertijd te herinneren aan hoop en beloftes van heling en herstel.
De kosmische levensboom
Als mensen door de donkere vallei van de schaduwen des doods trekken en er geen uitweg lijkt te zijn, borrelt er diep van binnen een verlangen om te weten hoe ze de situatie kunnen omkeren. Maar de uitweg zal hen op geheel onverwachte wijze bereiken. Het zal geen kwestie zijn van militaire interventie of de onmiddellijke verschijning van een Messias. De profetie van Ezechiël brengt een krachtige boodschap: “Ikzelf zal een teder twijgje plukken van de top van de hoge ceder, tussen de hoogste takken, en dat zal ik planten op een hoge en verheven berg.” De Schepper zelf zal een twijgje breken en belooft een nieuwe ceder te laten groeien uit dit kleine twijgje, geplant op een veilige plek. Deze boom zal stevig wortelen en een zegen zijn voor alle volken.
De levensboom symboliseert de verbinding van alle sferen van het bestaan. Zowel in Ezechiël als in Markus groeit uit iets kleins, zoals een zaadje of een twijgje, een krachtige boom die overvloedig leven schenkt en onderdak biedt aan vogels van alle soorten. Jezus gebruikt deze beeldspraak om ons te herinneren aan de kracht van het kleine en het ogenschijnlijk onbeduidende. Hij leent daarvoor de taal die we vinden in Ezechiël en andere delen, en opent een taaldeur naar de bredere wereld van de Torah. Door deze taaldeur te gebruiken, krijgen wij toegang tot diepere betekenislagen en kunnen wij zien wat impliciet is in iedere afzonderlijke parabel.
De kracht van het kleine
De parabels van Ezechiël en Jezus bevatten een cruciale les voor ons: grootsheid hoeft niet altijd voort te komen uit iets groots. Het kan ook voortkomen uit nederigheid. Het Koninkrijk van God volgt een andere logica: zelfs het kleinste zaadje kan uitgroeien tot een machtige levensboom.
In dat zaadje dat zo klein lijkt, zo minuscuul dat je het zou verachten, ligt een wereld besloten. Eén zaadje kan het volledige potentieel bevatten van een machtige levensboom die schaduw geeft, leven aan de vogels, die water in de aarde vasthoudt en vruchtbaarheid brengt in de omgeving.
Vertrouwen op het groeiproces
De boodschap is helder: onderschat nooit de kracht van een klein zaadje. Het Koninkrijk van God onttrekt zich dikwijls aan de percepties van onze menselijke wereld. Wat op het eerste gezicht onbeduidend lijkt, kan uitgroeien tot iets groots en levensveranderends. Een enkel zaadje bevat het potentieel van een levensboom die schaduw, leven, en vruchtbaarheid brengt. Het is belangrijk dat we niet lichtzinnig denken over de kleine zaadjes in ons leven en wat ze kunnen bereiken. Zelfs uit verdriet en pijn kan nieuw leven ontstaan. Laten we investeren in wat leven in zich draagt, het koesteren en vertrouwen op het proces dat geleid wordt door de Eeuwige.
De levensboom, symbool van eeuwige kracht en groei, daagt ons uit om na te denken over de richting van onze inspanningen. Zijn er dingen in ons leven waar we veel tijd aan besteden, maar die geen leven in zich dragen? En welke zaden – hoe klein en onbeduidend ook – zouden we wat meer moeten koesteren, zodat ze nieuw leven kunnen voortbrengen? Zowel Jezus als Ezechiël dagen ons uit om te investeren in de kiemen die leven in zich dragen, en het proces van groei te omarmen, zelfs als de toekomst onzeker is.
Net zoals de zaaier zaait en daarna vol vertrouwen wacht, zo mogen wij vastberaden het goede zaad zaaien, het koesteren en uiteindelijk loslaten, in de volste overtuiging dat het zal gedijen en uitgroeien tot een weelderig en overvloedig leven.
“Faith is the one thing that no one can take away from us.” — Tzvi Freeman
Dit is de tekst van de preek van zondag 16 juni 2025 in de protestantse kerk van Brussel. De dienst is ook thuis te volgen via livestreaming vanaf 10.15 uur: https://www.youtube.com/live/KIT4qiAukcw
Meer teksten over de levensboom vind je in onder meer Psalm 1 en Openbaringen 22.
Kelly keasberry 
Plaats een reactie